Organy podatkowe muszą udowodnić nadużycie prawa

W dniu 18 grudnia 2017 roku Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w którym uznał, iż organy podatkowe odmawiając prawa do odliczenia podatku VAT w związku z nadużyciem prawa wpierw muszą udowodnić podatnikowi, że dopuścił się tego nadużycia.
NSA wskazał również zasadność badania przez organy podatkowe uzasadnienia ekonomicznego i biznesowego kwestionowanych transakcji, albowiem ma ono wpływ na uznanie, że określone faktury dokumentują rzeczywiste zdarzenie gospodarcze.
 

Istota sprawy

Organ podatkowy prowadzący kontrolę w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług uznał, iż podatnik dopuścił się nieprawidłowości w rozliczeniach VAT polegających na zawyżeniu podatku naliczonego.
Organ podatkowy badając cel i charakter przedsięwzięć realizowanych pomiędzy podatnikiem a jego kontrahentami przyjął, iż Ci są podmiotami uczestniczącymi w tzw. „łańcuchu transakcyjnym”, w którym zakwestionowane faktury VAT nie dokumentują rzeczywistych czynności ani zakupowych, ani sprzedażowych.
Zarówno organ II instancji, jak i WSA zgodziły się z wnioskami kontroli, a dodatkowo weryfikacja warunków zamówienia, umów, protokołów odbioru, faktur oraz korespondencji e-mail nie pozwoliła na uznanie, że podatnik nieświadomie uczestniczył w zakwestionowanych transakcjach, a jego działania cechowała należyta staranność i dobra wiara.
 

WARTO WIEDZIEĆ

Organ podatkowy odmawiając prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego obowiązany jest udowodnić nadużycie prawa związane z kwestionowanymi fakturami.
 

Ocena Sądu

WSA analizując sprawę i oceniając ustalenia organu podatkowego zwrócił uwagę na obowiązek organu podatkowego do podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Zdaniem sądu w ramach realizacji zasady prawdy obiektywnej, organy podatkowe podjęły niezbędne działania, w tym prawidłowo zebrały i rozpatrzyły cały materiał dowodowy, który –
w granicach swobodnej oceny dowodów – pozwalał na kwestionowanie realności uczestnictwa podatnika
w przekazywaniu praw z licencji do programów objętych zamówieniem i transakcji między ich stronami.
W ocenie sądu organ podatkowy sformułował wiarygodne i trafne ustalenia, a poza zakresem zainteresowania organów nie pozostała żadna istotna okoliczność, która mogłaby stanowić o zaniechaniu podjęcia czynności zmierzających do pełnego zgromadzenia materiału dowodowego.
Konsekwentnie sąd potwierdził, iż faktury nie odzwierciedlają rzeczywistego obrotu gospodarczego.
 

Wskazania NSA

Z powyższymi wnioskami nie zgodził się Naczelny Sąd Administracyjny, który jednoznacznie podniósł, że organy podatkowe kwestionujące realność transakcji powinny udowodnić nadużycie prawa, a przy tym badać zasadność ekonomiczną i biznesową transakcji mającą wpływ na uznanie danej czynności za pozorną i nieodzwierciedlającą stanu rzeczywistego.
W ocenie NSA organy podatkowe zaniechały wskazania na gruncie jakiego rodzaju nadużycia prawa odmówiły podatnikowi prawa do odliczenia podatku VAT, co jest niedopuszczalne albowiem ustalenie sposobu postępowania podatnika, celu i charakteru nadużycia oraz sposobu w jaki doszło do realnego  uszczuplenia budżetu państwa powinno poprzedzać uznanie zasadności kwestionowania transakcji.
Jednocześnie NSA, stwierdził, że również WSA pominął kwestię weryfikacji rodzaju nadużycia, oraz oceny czy chodziło o oszustwo podatkowe lub inne przestępstwo jak np. zmowa przetargowa.
 

WARTO WIEDZIEĆ

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem, prawo do odliczenia może dotyczyć wyłącznie tych czynności, które faktycznie zostały dokonane i to przez podmiot wystawiający fakturę. Sama faktura nie tworzy prawa do odliczenia VAT na niej wykazanego. Przysługuje ono tylko wówczas, gdy podatek naliczony związany jest z faktycznie dokonanymi przez jej wystawcę czynnościami opodatkowanymi.
 

Porada praktyczna

Powyższe rozstrzygnięcie niewątpliwe stanowi istotną dla podatników wskazówkę co do sposobu prowadzenia postępowania i możliwej linii obrony swych praw, w szczególności wobec wyraźnego podkreślenia, iż samo stwierdzenie istnienia pojedynczej lub kilku podejrzanych transakcji nie powinno przesądzać o udziale w łańcuchu transakcji o charakterze oszukańczym.
 
Podstawa:

1. Wyrok NSA z 12.2017 r., I FSK 352/16.