W przypadku odpowiedzialności podmiotów zbiorowych prawo będzie działać wstecz

Wiele mówi się o nowym projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (dalej jako „Projekt”). Projekt ustawy jest już na półmetku procesu legislacyjnego i należy się spodziewać, że w niedługim czasie będzie procedowany przez parlament. Kontrowersje budzą przede wszystkim wysokie sankcje zastrzeżone w ustawie. Mało jednak mówi się o przepisach przejściowych wprowadzonych do Projektu przez ustawodawcę, które mogą stanowić spore zagrożenie dla podmiotów zbiorowych.
W Projekcie ustawodawca wyłączył bowiem naczelną zasadą prawa karnego nieretroakcji prawa surowszego, która określona jest w art. 4 § 1 kodeksu karnego. Zgodnie z treścią przepisów przejściowych wprowadzonych przez ustawodawcę do Projektu ustawy, czyny zabronione popełnione przed dniem wejścia w życie Projektu ustawy będą objęte rygorem odpowiedzialności przewidzianym przez nową ustawę. Czyny zabronione, które będą popełnione przed wejściem w życie Projektu ustawy, aby podlegać pod rygor odpowiedzialności, będą musiały być popełnione na warunkach określonych w art. 3 dotychczasowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.
Wątpliwości budzi fakt, że Projekt ustawy wprowadza szerszy katalog czynów zabronionych, za które podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność karną. Do tej pory ustawa wskazywała katalog zamknięty przestępstw, które mogły skutkować odpowiedzialnością podmiotu zbiorowego. Projekt ustawy stanowi natomiast, że podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego może być każde przestępstwo związane z prowadzoną przez ten podmiot działalnością. Zatem, w myśl nowych przepisów, podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność za czyny zabronione, za które nie odpowiadałby na mocy dotychczasowej ustawy. Mówiąc wprost, spółka może ponieść odpowiedzialność za czyny zabronione, mimo że nie mogła przewidzieć czy zapobiec takiej sytuacji w przeszłości.
Konsekwencją takiego ukształtowania przepisów intertemporalnych Projektu ustawy jest postępowanie przeciwko spółce będzie możliwe we wszystkich wypadkach, w których przeciwko członkom zarządu, rad nadzorczych czy osobom uprawnionym do reprezentacji podmiotu zbiorowego aktualnie i w przeszłości toczyły się postępowania o przestępstwa popełnione w związku z działalnością podmiotu zbiorowego. Może okazać się zatem, że Projekt ustawy będzie stosowany na ogromną skalę.