KSeF – WERYFIKACJA PRZEZ ORGANY PODATKOWE
KSeF (Krajowy System eFaktur) zbliża się nieuchronnie i będzie obowiązkowym narzędziem do wystawiania faktur już od 2024 r. Dla wielu firm i przedsiębiorców jest to niemałe wyzwanie nie tylko prawne, ale też organizacyjne – będzie wymagało sporych zmian w funkcjonowaniu organizacji. W debacie publicznej pojawiło się już wiele opinii na temat KSeFu zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. Częstym argumentem krytyków nowego systemu jest wskazanie, że po wprowadzeniu KSeFu urzędnicy będą mieć dostęp w czasie rzeczywistym do wszystkich faktur dowolnego przedsiębiorcy, co jest równoznaczne z totalną inwigilacją aparatu państwowego. W niniejszym tekście przyjrzymy jak wyglądają plany ustawodawcy w tym zakresie i czy rzeczywiście urzędnicy będą mieć nieograniczony dostęp do dokumentacji podatników.
1 grudnia 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, który w praktyce jest projektem przepisów dotyczących Krajowego Systemu eFaktur. Razem z projektem ustawy opublikowano uzasadnienie.
Wspomniany projekt przede wszystkim skupia się na technicznych aspektach KSeFu, ale porusza również interesujące nas zagadnienie poprzez wprowadzenie zmian w przepisach Ordynacji Podatkowej.
Projekt ustawy zakłada wprowadzenie do Ordynacji Podatkowej (dalej również: „o.p.”) art. 297h w brzmieniu:
„Art. 297h. Informacje wynikające z faktur ustrukturyzowanych oraz faktur VAT RR, o których mowa w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, są udostępniane wyłącznie organom wymienionym w art. 297 § 1 pkt 1, 2, 2a–2c, 3 i 7–9, art. 299g i art. 299h, na zasadach określonych w tych przepisach”.
Prawniczy żargon przepisów podatkowych nie jest łatwy od przyswojenia, więc postaram się uprościć i przybliżyć planowaną zmianę.
Art. 297h o.p. zakłada, że informacje wynikające z faktur funkcjonujących w ramach KSeF nie mogą być bez ograniczeń przekazywane pomiędzy różnymi organami państwowymi, w tym organami podatkowymi. Projektowany przepis odsyła do funkcjonującego już art. 297 o.p., który przewiduje specjalne procedury pozyskiwania informacji o aktach podatników przez organy podatkowe. Teraz mają one dotyczyć również danych z KSeFu.
Zobaczmy jak aktualnie wygląda przekazywanie akt, mając na względzie, że wskazane zasady będą dotyczyć KSeFu (na gruncie art. 297 § 1 pkt 1 i 2 o.p.):
„Akta, w tym akta zawierające informacje wymienione w art. 182, naczelnicy urzędów skarbowych i naczelnicy urzędów celno-skarbowych udostępniają wyłącznie:
1) ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektorowi izby administracji skarbowej – w toku postępowania podatkowego, postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej;
2) innym naczelnikom urzędów skarbowych lub naczelnikom urzędów celno-skarbowych – w związku ze wszczętym postępowaniem podatkowym, postępowaniem w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, kontrolą podatkową, kontrolą celno-skarbową lub w związku z postępowaniem przejętym w trybie art. 18d”.
Jak widać więc dowolność w przekazywaniu informacji będzie mocno ograniczona. Urzędnicy będą mogli takie czynności podejmować w toku postępowania podatkowego, postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej.
Z kolei w uzasadnieniu do projektu wskazano, że głównym celem projektowanych zmian w art. 297h o.p. (oraz wprowadzanych art. 299g i 299h o.p.) jest nadanie szefowi Krajowej Administracji Skarbowej „uprawnienia do prowadzenia w sposób zautomatyzowany czynności sprawdzających mających na celu wyjaśnienie rozbieżności w danych lub informacjach gromadzonych w systemach Krajowej Administracji Skarbowej (wskazanych w projekcie), a następnie do wysyłania powiadomień do podatników i płatników, w przypadku których wyniki tych czynności wskazują na ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w zakresie obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Rozwiązanie to będzie stanowiło podstawę prawną do powiadamiania miękkiego, czyli tzw. oddziaływania behawioralnego, którego głównym celem jest wsparcie dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych”.
Wskazano również, że wprowadzane zmiany mają pomóc w prawidłowym wypełnianiu obowiązków podatników i płatników bez konieczności wszczynania postępowań weryfikacyjnych. To z kolei odciąży pracę naczelników urzędów skarbowych.
Ministerstwo wydało również broszurę informacyjną: Krajowy System e-Faktur (KSeF) – model docelowy. W dokumencie tym zapowiedziano, że dostęp do danych KSeF organy mogą mieć wyłącznie w toku czynności kontrolnych, sprawdzających, w trakcie postępowania podatkowego oraz w celu prowadzenia działalności analitycznej KAS. Dostęp jednak każdorazowo ma być poprzedzony złożeniem wniosku wraz z podaniem celu żądania przez uprawnionego pracownika US oraz akceptacją przełożonego.
***
Pozytywnie należy ocenić zmianę dostosowującą przekazywanie informacji z KSeF przez organy podatkowe do funkcjonujących obecnie ograniczeń na gruncie Ordynacji Podatkowej. Wydaje się również pozytywne, że szef KAS automatycznie będzie prowadził czynności sprawdzające zmierzające do wyeliminowania nieprawidłowości. Mimo wielu negatywnych konsekwencji szeroko pojętej cyfryzacji administracji publicznej (zbliżającej podatników do podlegania totalnej inwigilacji), należy wskazać, że bardzo szybkie wykrywanie nieprawidłowości np. w składanych plikach JPK lub w przyszłości w fakturach wystawianych za pośrednictwem KSeF, pozwala bez dużych konsekwencji na skorygowanie błędów. Wczesne wykrywanie z pewnością jest dużo mniej bolesne dla przedsiębiorców, niż „wyciąganie” nieprawidłowości sprzed kilku lat. W tej perspektywie powraca temat ewentualnego skrócenia okresu przedawnienia zobowiązań podatkowych – skoro organy mają możliwości monitorowania rozliczeń w zasadzie w czasie rzeczywistym nie ma sensu podtrzymywać tak długich okresów przedawnień (jak np. pięć lat od końca roku obrotowego).