Umorzone kredyty frankowe a przychód podatkowy

W pierwszej kolejności należy wskazać, że środki pochodzące od banku z tytułu unieważnienia kredytów będą stanowiły przychód podatkowy. W takim przypadku wartość umorzonego zobowiązania stanowi przychód podatkowy z tzw. innych źródeł, na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej u.p.d.o.f.

Oznacza to, że bank jest zasadniczo zobowiązany na podstawie art. 42a u.p.d.o.f. do wystawienia podatnikowi informacji PIT-11, zaś podatnik do uwzględnienia uzyskanego przychodu z tytułu umorzenia w rozliczeniu rocznym PIT-37 bądź PIT-36.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której zastosowanie znajdą przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 11.03.2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe – dalej rozporządzenie. Aktualna treść rozporządzenia wskazuje, że zaniechanie ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 roku do 31 grudnia 2024 roku.

W takiej sytuacji bank jest zwolniony z obowiązku wystawienia informacji PIT-11, zaś podatnik z obowiązku ujęcia takiego przychodu w rocznym rozliczeniu podatkowym.

Przepisy rozporządzenia dotyczą przychodów podatkowych powstałych z tytułu umorzenia osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, pod pewnymi warunkami, tj.:

1. a) kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz
2. b) osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej

– przy czym, zgodnie z ust. 2 kwoty wierzytelności obejmują kwoty kredytu, odsetki i prowizje oraz opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Co natomiast w przypadku, w którym podatnikowi umorzono dwa kredyty hipoteczne zaciągnięte na zakup dwóch rożnych nieruchomości?

Z ww. rozporządzenia MF wynika, że aby kwoty umorzonych osobom fizycznym wierzytelności z tytułu dwóch kredytów hipotecznych zaciągniętych na cele mieszkaniowe mogły skorzystać z zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie tego rozporządzenia, obydwa kredyty hipoteczne powinny zostać zaciągnięte na tą samą inwestycję mieszkaniową, tj. powinny dotyczyć jednego i tego samego lokalu mieszkalnego.

W efekcie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie ww. rozporządzenia znajdzie zastosowanie do przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności z tytułu wyłącznie jednego kredytu hipotecznego. Powyższe potwierdzają również organy podatkowe w treści wydawanych interpretacji (przykładowo Dyrektor KIS w interpretacji z 12.09.2022 r., nr 0113-KDIPT2-2.4011.523.2022.2.ACZ). Przy czym zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych to do podatnika należy wybór w stosunku do którego kredytu skorzysta z zaniechania poboru podatku.

Jednocześnie w stosunku do wybranego kredytu, który – wedle wyboru podatnika – korzystać będzie z zaniechania poboru podatku na podstawie ww. rozporządzenia, wskazać należy, iż opodatkowaniu nie będzie podlegać kwota:

– umorzonego kredytu,

– zwróconych odsetek i prowizji,

– poniesionych opłat niezbędnych do zawarcia umowy.

W efekcie z zaniechania poboru podatku korzystać będą zwrócone umorzone raty, prowizje i inne opłaty niezbędne do zawarcia umowy kredytowej oraz wszystkie wpłacone kwoty ponad kapitał. Jednocześnie opodatkowaniu podlegać będą zasądzone wyrokiem ustawowe odsetki za opóźnienie. Odsetki takie stanowią przychód z innych źródeł.  Przychód ten można pomniejszyć o koszty, czyli wydatki poniesione przez kredytobiorcę w celu odzyskania pieniędzy od banku, w części odpowiadającej odsetkom. Powyższe również potwierdzają organy w treści wydawanych interpretacji  (np. interpretacja z 25.08.2020 nr 0115-KDIT1.4011.466.2020.1.MT czy też z 7.10.2020 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.617.2020.2.MS, w której wskazano:

Co istotne, omawiane odsetki nie będą wynikały bezpośrednio z czynności podpisania przez Wnioskodawców umowy kredytowej zawierającej niedozwolone klauzule. Będą zasądzone na podstawie odpowiednich przepisów prawa cywilnego, a ich wysokość będzie związana z długością okresu dochodzenia przez Zainteresowanych realizacji podniesionego “roszczenia o zwrot środków” w trybie postępowania sądowego. Wbrew twierdzeniom Zainteresowanych, nie można ich zakwalifikować jako “przychodu wynikającego z czynności, która nie może być przedmiotem skutecznej prawnie umowy”, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.