Dopłaty w spółce osobowej. Czy dopuszczalne jest ich wnoszenie?
Nie tylko spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czasem wykazują stratę. Zjawisko to dotyczy również spółek osobowych. Czasem wspólnicy chcą dokapitalizować spółkę także z innych powodów niż pokrycie straty. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością jest to m.in. możliwe poprzez wniesienie tzw. dopłat, które zostały uregulowane na gruncie art. 177-179 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 18 z późn. zm.), dalej jako: „KSH” (szerzej na ten temat https://akademialtca.pl/blog/doplaty-w-spolce-z-oo-czy-taki-diabel-straszny).
Brak natomiast w KSH uregulowań w tym zakresie na gruncie przepisów o spółkach osobowych.
Czy w związku z powyższym dopuszczalne jest dokapitalizowanie spółki osobowej poprzez wniesienie dopłat?
KSH nie zawiera wyraźnego przepisu o dopłatach w spółkach osobowych, tak jak czyni to np. w przypadku spółki z o.o. (art. 177 KSH). Nie zawiera również odniesienia do stosowania przepisów o spółce z o.o. (w szczególności o dopłatach) do spółki osobowej (lub którejkolwiek ze spółek osobowych).
Mimo powyższego wydaje się, że możliwość wprowadzenia dopłat uiszczanych przez wspólników spółki osobowej wynika z zasady swobody umów uregulowanej w art. 353¹ Kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 KSH, który odsyła w sprawach nieuregulowanych na gruncie KSH do stosowania przepisów Kodeksu cywilnego, co potwierdzają zarówno przedstawiciele doktryny, jak i orzecznictwa.
Z art. 353¹ Kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 KSH wywodzić można, że wspólnicy spółki osobowej mogą postanowić w umowie spółki, że spółka osobowa może pozyskać nowy kapitał w drodze dopłat. Należy jednak wskazać, że warunkiem nałożenia na wspólników obowiązku uiszczenia dopłat jest istnienie odpowiednich postanowień w umowie spółki osobowej i podjęcie odpowiednich uchwał w tym przedmiocie przez wspólników spółki.
Dodatkowo, mając na uwadze powyższe, w szczególności przywołaną wyżej zasadę swobody umów należy dojść do wniosku, że jeżeli wspólnicy spółki osobowej wprowadzą obowiązek wnoszenia dopłat to nie odnoszą się do takich dopłat bezpośrednio reguły dotyczące dopłat w spółce z o.o., usankcjonowane w przepisach KSH, właśnie z uwagi na to, iż jest to czynione nie w oparciu o przepis art. 177 KSH, a w oparciu o zasadę swobody umów. Nie obowiązują zatem sztywne reguły ustalania kwestii dopłat w umowie spółki określone w art. 177-179 KSH. To wspólnicy w umowie spółki, a następnie w uchwałach dotyczących dopłat będą decydowali o konieczności uiszczenia dopłat, terminie ich wniesienia, ich wysokości, zwrotności (zasadach zwrotu), czy bezzwrotności oraz zakresie obciążania dopłatami poszczególnych wspólników.
Z powyższego wynika, że wspólnicy wprowadzając instytucję dopłat do umowy spółki mogą wykorzystać model ustawowy, stworzony na potrzeby spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, ale mogą także na zasadzie swobody umów ustanowić dopłaty, których model odbiegać będzie od ww. modelu.
Powyższe zostało potwierdzone w orzecznictwie Sądów Administracyjnych, które konsekwentnie wskazują, że istnieją określone różnice jeśli chodzi o instytucje dopłat w spółce kapitałowej (z o.o.) i w spółce osobowej (spółka komandytowa). Na różnice te zwrócił uwagę m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (Wyrok WSA we Wrocławiu z 12.11.2015 r., I SA/Wr 1606/15, LEX nr 2042259), który uznał że uregulowania KSH dotyczące dopłat w spółce z o.o. nie mogą być bezpośrednio odnoszone do dopłat w spółkach osobowych. Nie są to bowiem identyczne pod względem formalnoprawnym instytucje (…). W związku z powyższym, dokonując interpretacji pojęcia dopłat na gruncie różnych aktów prawnych, należy uwzględnić występujące różnice. Sąd podkreślił, że w szczególności dotyczy to art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, w których odniesiono to pojęcie zarówno do spółki kapitałowej (w istocie do spółki z o.o.), jak i do spółki osobowej, co niewątpliwie oznacza, że pojęcia te się nie pokrywają. W ocenie Sądu, taki sposób uregulowania może wprawdzie budzić zastrzeżenia, jednak różnice ustrojowe dotyczące spółek osobowych i kapitałowych muszą być uwzględnione także w zakresie rozumienia dopłat.
Podsumowując należy wskazać, że mimo iż KSH nie przewiduje wprost możliwości wprowadzenia dopłat w spółce osobowej, to wspólnicy mogą w umowie spółki dobrowolnie się na nie umówić, w ramach przywołanej wyżej zasady swobody umów. Oczywiście należy tutaj wskazać, że taka regulacja będzie skuteczna, o ile nie narusza istoty spółki osobowej oraz bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.
