Incydentalna pożyczka podlega opodatkowaniu PCC (wyrok NSA z dnia 26 kwietnia 2023 r. III FSK 1989/21)

Czego dotyczyła sprawa?

Spółka zaciągnęła pożyczkę od powiązanego podmiotu uznając dla celów VAT, że udzielanie pożyczek przez podatnika za wynagrodzeniem w formie odsetek stanowi element jego działalności gospodarczej (opodatkowanej VAT), bez względu na częstotliwość i cel udzielanych pożyczek. Zdaniem podatnika, nie ma znaczenia, czy usługi polegające na udzielaniu kredytów / pożyczek lub pośrednictwa w tym zakresie wymieniono w zakresie działalności określonym w umowie spółki będącej pożyczkodawcą oraz w rejestrze przedsiębiorców.

Omawiane zagadnienie ma istotne znaczenie ekonomiczne, gdyż uznanie udzielenia pożyczki za czynność zwolnioną z VAT (w ramach działalności gospodarczej) skutkuje brakiem jej opodatkowania PCC.

Fiskus miał odmienne zdanie niż podatnik

Pomimo wyjaśnień pożyczkodawcy, iż nie wyklucza on w przyszłości udzielenia kolejnych pożyczek, organ podatkowy uznał, że przedmiotowa pożyczka posiadała okazjonalny charakter i nie związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez pożyczkodawcę. Fiskus porównał udzieloną pożyczkę do zarządzania portfelem inwestycyjnym przez prywatnego inwestora nie dostrzegając w niej elementów usługi finansowej.

Sądy administracyjne podzieliły opinię organu

Do stanowiska fiskusa przychyliły się zarówno WSA we Wrocławiu (I SA/Wr 538/19), jak i Naczelny Sąd Administracyjny. W ich ocenie częstotliwość udzielania pożyczek nie determinuje statusu danego podmiotu jako podatnika VAT. Znaczenie mają bowiem przesłanki wskazujące na profesjonalny, nie zaś jedynie incydentalny charakter aktywności.

Skład orzekający NSA wskazał za orzecznictwem TSUE, iż udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy może być uznane za działalność gospodarczą lub stanowi jej bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie nie będąc przy tym działalnością incydentalną.

W ocenie Sądu udzielanie pożyczek może stanowić działalność gospodarczą pod warunkiem, iż nie jest dokonywane sporadycznie oraz nie ogranicza się jedynie do zarządzania prywatnym portfelem inwestycyjnym. Dla objęcia ich reżimem przepisów o VAT, czynności te należy realizować w celach gospodarczych z zamiarem maksymalizacji zwrotu na inwestycji.

Według NSA w spornej sprawie udzielenie przez spółkę pożyczki nie było ukierunkowane na osiągnięcie zysków z działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu nie tu wystąpiła przesłanka wyłączenia umowy pożyczki spod przepisów ustawy o PCC.

Niekorzystna linia orzecznicza NSA

Omawiany wyrok NSA to kolejne rozstrzygnięcie tego sądu, w którym wskazał, iż incydentalne udzielenie pożyczki powinno podlegać opodatkowaniu PCC, nie zaś korzystać ze zwolnienia z VAT jako usługa finansowa.

Zważywszy, iż kwalifikacja usług finansowych (w tym pośrednictwa w ich świadczeniu) dla celów VAT / PCC budzi dużo wątpliwości w praktyce, warto rozważyć potwierdzenie przyjętego podejścia w drodze interpretacji indywidualnej, a w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia spróbować przełamać niekorzystną linię orzeczniczą WSA / NSA.  Biorąc pod uwagę niejednoznaczne brzmienie przepisów oraz istniejące rozbieżności w praktyce ich stosowania, podjęcie polemiki z fiskusem może być dobrym rozwiązaniem.