Nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP) – jakie są ryzyka kupującego?

Nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP) stanowi często strategiczny krok pozwalający szybko poszerzyć skalę działalności, wejść na nowy rynek lub pozyskać kompetencje i zasoby. Transakcja ta wiąże się jednak z szeregiem ryzyk prawnych, podatkowych i operacyjnych, których właściwa identyfikacja jest kluczowa dla powodzenia przedsięwzięcia. Jednym z najistotniejszych zagadnień jest solidarna odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania zbywcy. 

Ryzyka prawne, w tym solidarna odpowiedzialność nabywcy 

Nabywca ZCP przejmuje nie tylko aktywa, ale może również – z mocy prawa – odpowiadać za zobowiązania związane z działalnością przejmowanej jednostki. Zgodnie z art. 55⁴ Kodeksu cywilnego nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania powstałe przed dniem nabycia, jeśli pozostają one w związku z funkcjonowaniem ZCP. Oznacza to, że wierzyciel może kierować swoje roszczenia według wyboru: do zbywcy, do nabywcy lub do obu jednocześnie. 

Odpowiedzialność ta powstaje automatycznie i nie może zostać skutecznie wyłączona wobec osób trzecich postanowieniami umowy sprzedaży — takie ustalenia mają znaczenie wyłącznie w relacjach między stronami transakcji. Ograniczeniem jest jedynie wysokość odpowiedzialności nabywcy, która nie może przekroczyć wartości nabywanej ZCP, ustalonej według stanu z dnia nabycia i cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. 

Solidarna odpowiedzialność ma również wymiar podatkowy. Na podstawie art. 112 Ordynacji podatkowej nabywca może odpowiadać za zaległości podatkowe zbywcy związane z działalnością ZCP, powstałe do dnia transakcji. Odpowiedzialność ta również jest solidarna i ograniczona wartością nabytego majątku. Jednym z kluczowych narzędzi ograniczania tego ryzyka jest uzyskanie zaświadczenia o zaległościach podatkowych zbywcy – pozwala ono wyłączyć odpowiedzialność za zobowiązania nieujawnione w zaświadczeniu. 

Ryzyka podatkowe 

Poza solidarną odpowiedzialnością podatkową ryzykiem jest także błędna kwalifikacja transakcji. Jeśli organy podatkowe uznają, że przedmiotem sprzedaży nie była ZCP, lecz poszczególne składniki majątku, może powstać obowiązek zapłaty VAT, jak również konieczność korekt rozliczeń. Dlatego poprawne zdefiniowanie i udokumentowanie ZCP ma kluczowe znaczenie. 

Ryzyka operacyjne 

Integracja ZCP z przedsiębiorstwem nabywcy wymaga nierzadko skoordynowania procesów, systemów, zespołów oraz kultury organizacyjnej. Niewystarczająco przygotowany proces integracyjny może skutkować spadkiem efektywności, dezorganizacją pracy czy utratą kluczowych pracowników. 

Ryzyka rynkowe 

Zmiana właściciela może wpłynąć na relacje z klientami, dostawcami i partnerami biznesowymi. Część klientów może odejść, zwłaszcza jeśli dotychczas sukces ZCP był powiązany z osobą właściciela lub specyficznym modelem prowadzenia działalności. 

Podsumowanie 

Nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest transakcją o wysokim potencjale rozwojowym, ale także obarczoną istotnymi ryzykami. Szczególne znaczenie ma solidarna odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania zbywcy — zarówno cywilne, jak i podatkowe — która powstaje z mocy prawa i której nie można wyłączyć wobec wierzycieli. 

Kluczowym więc jest przede wszystkim rzetelne przeprowadzenie badania stanu nabywanego ZCP w ramach due diligence oraz solidnie skonstruowana umowa.  

W umowie należy pamiętać o odpowiednich oświadczeniach i zapewnieniach zbywcy, zastosowaniu adekwatnych zabezpieczeń kontraktowych i mechanizmów ich wyegzekwowania oraz tzw. postanowieniach indemnifokacyjnych. Te ostatnie są szczególnie ciekawe: to postanowienia z ang. Indemnity, czyli umowne zobowiązanie jednej strony do ochrony drugiej przed określonymi stratami, kosztami, szkodami lub roszczeniami osób trzecich, innymi słowy postanowienia, w ramach których zbywca zobowiązuje się zrekompensować kupującemu negatywne konsekwencje finansowe wynikające z działalności zbywcy przed dniem sprzedaży ZCP. 

Odpowiednie przygotowanie do transakcji, w tym dobra konstrukcja umowy, pozwala nie tylko uniknąć niepożądanych konsekwencji, ale także w pełni wykorzystać potencjał przejmowanej