Od importera do eksportera – kto naprawdę jest operatorem w świetle EUDR?
Spis treści
- Wstęp
- Kim jest operator według EUDR?
- Jak sprawdzić, czy jesteś operatorem?
- Obowiązki operatora w ramach EUDR
- Przykładowe sytuacje kreujące obowiązki operatora
- Podsumowanie
Rozporządzenie EUDR, nakłada nowe obowiązki na podmioty wprowadzające na rynek UE lub eksportujące z niego określone towary. Zgodnie z treścią Rozporządzenia najwięcej obowiązków będą miały podmioty, które zostaną zakwalifikowane jako tzw. operator. Zrozumienie, kim jest operator i jakie ciążą na nim obowiązki, jest kluczowe dla firm działających w łańcuchach dostaw produktów objętych Rozporządzeniem.
Kim jest operator według EUDR?
Operatorem jest każda osoba fizyczna lub prawna, która wprowadza do obrotu na rynku UE lub eksportuje z UE odpowiednie towary (produkty lub surowce wymienione w Rozporządzeniu, np. soja, kawa, olej palmowy, drewno, kakao, bydło, kauczuk oraz wyroby z nich).
W praktyce oznacza to, że operatorem może być:
- importer, który sprowadza np. kawę z Brazylii do UE;
- producent w UE, który sprzedaje swoje produkty np. z drewna na rynki pozaunijne;
- firma handlowa w UE, która kupuje olej palmowy spoza UE i sprzedaje go w UE.
Nie jest operatorem podmiot, który jedynie dokonuje obrotu wewnątrzunijnego, jeżeli nie był pierwszym wprowadzającym towar na rynek.
Jak sprawdzić, czy jesteś operatorem?
Firma powinna zadać sobie następujące pytania:
- Czy importuję produkty objęte EUDR spoza UE do UE?
- Czy eksportuję produkty objęte EUDR z UE poza UE?
- Czy jestem pierwszym podmiotem, który wprowadza taki towar na rynek unijny?
Jeśli odpowiedź na któreś z tych pytań brzmi tak, firma prawdopodobnie pełni rolę operatora.
Obowiązki operatora w ramach EUDR
Operatorzy mają kluczowe obowiązki związane z zapewnieniem zgodności produktów z wymogami EUDR. Główne z nich to:
- Obowiązek dochowania należytej staranności
Zanim operator wprowadzi towar na rynek lub go wyeksportuje, musi:
- Zebrać informacje o produkcie, m.in.:
- gatunek surowca,
- kraj produkcji,
- dokładna lokalizacja działek, na których został wyprodukowany (współrzędne GPS),
- dane dostawców.
- Ocenić ryzyko, czy produkt pochodzi z gruntów objętych wylesianiem po 31 grudnia 2020 r., lub czy został wytworzony niezgodnie z lokalnym prawem.
- Zminimalizować ryzyko do poziomu zerowego – operator może wprowadzić produkt na rynek tylko wtedy, gdy ryzyko niezgodności jest nieistotne (tj. zerowe lub bliskie zeru).
- Sporządzenie oświadczenia operatora
Przed wprowadzeniem towaru na rynek operator musi złożyć tzw. oświadczenie o należytej staranności w systemie informatycznym UE. W oświadczeniu należy potwierdzić zgodność towaru z EUDR oraz wskazać, że należyta staranność została przeprowadzona.
- Obowiązki dokumentacyjne i archiwizacyjne
Operatorzy muszą przechowywać dokumentację związaną z należyta starannością i łańcuchem dostaw przez co najmniej 5 lat. Organy nadzorcze mogą żądać jej przedstawienia w razie kontroli.
Przykładowe sytuacje kreujące obowiązki operatora
Przykład 1: Import kawy z Kolumbii
Firma z Niemiec importuje zieloną kawę z Kolumbii i sprzedaje ją do palarni w UE. Jest pierwszym podmiotem wprowadzającym kawę na rynek UE – więc jest operatorem. Musi:
- uzyskać dane GPS plantacji kawy,
- sprawdzić, czy uprawa nie pochodzi z gruntów wylesionych po 2020 r.,
- złożyć oświadczenie o należytej staranności przed importem.
Przykład 2: Eksport mebli z Polski do USA
Producent mebli w Polsce wykorzystuje lokalne drewno, produkuje stoły i eksportuje je do USA. Ponieważ drewno znajduje się na liście produktów objętych EUDR, firma ta jest operatorem eksportującym. Musi:
- przeprowadzić należytą staranność dla drewna użytego do produkcji,
- udokumentować legalne pochodzenie drewna i brak wylesienia,
- złożyć oświadczenie przed wywozem.
Przykład 3: Dystrybutor w UE
Hiszpańska firma kupuje olej palmowy od niemieckiego importera i sprzedaje go w UE. Nie jest pierwszym wprowadzającym, więc nie jest operatorem, lecz tzw. handlowcem. Obowiązki są ograniczone, ale firma musi:
- zapewnić identyfikowalność dostawcy,
- przechowywać informacje o swoim dostawcy i kupionych partiach towaru przez 5 lat.
Rozporządzenie EUDR wprowadza nowe standardy odpowiedzialności w łańcuchu dostaw produktów związanych z wylesianiem. Operatorzy – czyli firmy wprowadzające produkty na rynek UE lub je eksportujące – mają najszersze obowiązki: muszą dochować należytej staranności, zminimalizować ryzyko i złożyć stosowne oświadczenia. Wymaga to odpowiedniego przygotowania, inwestycji w dane geolokalizacyjne i ścisłej współpracy z dostawcami. Firmy powinny jak najszybciej przeanalizować swoją pozycję w łańcuchu dostaw, by określić, czy są operatorami – i jeśli tak, wdrożyć odpowiednie procedury zgodności.
