Odszkodowanie a VAT: Kiedy rekompensata staje się opodatkowaną usługą?
Odzyskiwanie wartości z majątku, który musi być zlikwidowany, to codzienność wielu firm. Pytanie jednak, czy odszkodowanie za zburzenie budynku jest po prostu rekompensatą za szkodę, czy też kryje się za nim ukryta usługa, która podlega VAT? Wyrok WSA w Warszawie, zaakceptowany ostatnio przez Naczelny Sąd Administracyjny przez rzuca nowe światło na tę kwestię. Analizujemy, dlaczego sąd uznał odszkodowanie za... wynagrodzenie.
Studium przypadku: Milionowe odszkodowanie za rozbiórkę budynków
Pewna spółka, będąca jednym z największych posiadaczy nieruchomości w Polsce, musiała zmierzyć się z nietypowym problemem. W związku z planowaną przez miasto budową węzła komunikacyjnego, konieczna stała się rozbiórka dwóch budynków handlowo-usługowych, których spółka była wieczystym użytkownikiem.
Zgodnie z tzw. specustawą drogową, miasto przyznało spółce odszkodowanie za ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości, a konkretnie za przymusową rozbiórkę budynków. Odszkodowanie miało zrekompensować straty majątkowe.
Spór o charakter prawny świadczenia
Spółka uznała, że otrzymana kwota jest klasycznym odszkodowaniem za poniesioną szkodę i z tego powodu nie podlega opodatkowaniu VAT. W jej ocenie, nie doszło do świadczenia usługi – spółka nie wykonała żadnej czynności na rzecz miasta, a jedynie zaakceptowała konsekwencje decyzji administracyjnej.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) zajął jednak odmienne stanowisko. Uzasadnił, że choć nazwane "odszkodowaniem", świadczenie ma charakter wynagrodzenia za usługę. Jak to możliwe?
Organ podatkowy przywołał szeroką definicję świadczenia usług w ustawie o VAT, która obejmuje również zaniechanie (powstrzymanie się od działania) lub tolerowanie określonej sytuacji. W tym przypadku spółka, tolerując rozbiórkę swoich budynków i udostępniając nieruchomość na cele inwestycji, de facto świadczyła usługę na rzecz miasta. Odszkodowanie było więc wynagrodzeniem za to tolerowanie.
Argumentacja KIS opierała się na następujących punktach:
- Istnieje bezpośredni związek między otrzymanymi środkami a konkretnym działaniem (a właściwie zaniechaniem) spółki.
- Spółka, zrzekając się prawa do korzystania z nieruchomości, przyniosła miastu wyraźnie zindywidualizowaną korzyść, która była niezbędna do realizacji inwestycji.
- Odszkodowanie nie jest więc bezwarunkową rekompensatą, ale zapłatą za umożliwienie realizacji projektu.
Wyrok WSA: Strona skarżąca przegrywa
Spółka wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd, analizując sprawę, w pełni poparł stanowisko Dyrektora KIS. W wyroku z 31 marca 2022 roku (sygn. III SA/Wa 2082/21) orzekł, że otrzymane przez spółkę świadczenie pieniężne pełni funkcję wynagrodzenia za usługę.
Sąd podkreślił, że spółka, jako czynny podatnik VAT, prowadzi działalność gospodarczą obejmującą również wykorzystywanie nieruchomości w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Konieczność rozbiórki budynków, choć wynikała z decyzji administracyjnej, w istocie była konsekwencją „tolerowania” przez spółkę działań miasta. Tolerowanie to, w rozumieniu ustawy o VAT, jest formą świadczenia usług.
Wyrok ten ma kluczowe znaczenie dla CFOs i głównych księgowych, ponieważ wskazuje na zasadniczą różnicę między "odszkodowaniem" a "wynagrodzeniem" w świetle VAT.
Naczelny Sąd Administracyjny: Dyrektor KIS ma rację.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 3 września br. podzielił stanowisko sądu I instancji. W ustnym przedstawieniu motywów wyroku podkreślono, że sytuacja będąca kanwą sporu podobna jest do kwestii opodatkowania VAT wywłaszczenia działek gruntu. W tym zakresie, Trybunał Sprawiedliwości UE już wielokrotnie wskazywał, że transakcja ta podlega VAT, jeżeli właściciel działa w charakterze podatnika.
Kluczowe wnioski dla Twojej firmy
- Nazwa nie ma znaczenia: Nazwanie świadczenia "odszkodowaniem" nie gwarantuje, że będzie ono zwolnione z VAT. Kluczowa jest analiza istoty transakcji.
- Tolerowanie jest usługą: Jeśli Twoja firma otrzymuje płatność za tolerowanie działań innych podmiotów, które prowadzą do utraty lub ograniczenia prawa do korzystania z Twojego majątku, może to być uznane za opodatkowaną usługę.
- Brak bezpośredniej korzyści: Analizuj, czy podmiot płacący odszkodowanie odnosi bezpośrednią korzyść. Jeśli tak, jest duże prawdopodobieństwo, że płatność zostanie uznana za wynagrodzenie.
- Związek przyczynowo-skutkowy: Szukaj bezpośredniego związku między wypłacaną kwotą a konkretnym zachowaniem (lub zaniechaniem) Twojej firmy.
W dzisiejszych realiach, gdzie złożone transakcje są na porządku dziennym, precyzyjna ocena charakteru prawno-podatkowego każdego przychodu jest kluczowa. Case study, takie jak ten, stanowią cenną lekcję, aby unikać pułapek, które mogą prowadzić do błędnych rozliczeń i dotkliwych sankcji.
Często zastanawiasz się, czy konkretne świadczenie jest opodatkowane VAT? A może szukasz sposobu na bezpieczne prowadzenie rozliczeń? Zapraszam do kontaktu, aby omówić wyzwania podatkowe w Twojej firmie.
