Problematyczna obietnica – wzrost kwoty wolnej
Jeszcze w kampanii wyborczej Koalicja Obywatelska przedstawiła 100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów. Wśród nich znalazł się postulat dotyczący podniesienia kwoty wolnej od podatku z 30 tys. zł do 60 tys. zł. Umowa koalicyjna w pkt 10 ustaleń programowych przewiduje gotowość sygnatariuszy „do zmniejszenia obciążeń podatkowych nakładanych na pracujących, w celu pobudzenia aktywności zawodowej i wsparcia rodzin”. Co prawda nie wskazano wprost czy postulat ten będzie realizowany właśnie przez zwiększenie kwoty wolnej, jednak po wypowiedziach strony rządzącej domyślać się można, że będzie to jeden z elementów reformy podatkowej.
4 stycznia 2024 r. do Marszałka Sejmu wpłynęła odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów – Jarosława Nenemana na interpelację poselską wystosowaną przez Piotra Müllera, w której Premier spytany został o następujące aspekty:
- Czy Rada Ministrów planuje złożyć projekt ustawy dotyczący podwyższenia kwoty wolnej od podatku dochodowego od osób fizycznych do 60 tysięcy złotych w ciągu 100 dni od zaprzysiężenia rządu?
- Jeżeli odpowiedź na pierwsze pytanie będzie twierdząca, to czy podwyższona kwota wolna od podatku będzie obowiązywać (zgodnie z deklaracjami z kampanii wyborczej) od 1 stycznia 2024 roku?
- Jaki jest szacunkowy roczny koszt podwyższenia kwoty wolnej od podatku z 30 tysięcy do 60 tysięcy złotych (zmniejszenie wpływów budżetowych - z podziałem na budżet państwa i budżet jednostek samorządu terytorialnego)?
- W jaki sposób rząd planuje zrekompensować wpływy z tytułu podatku PIT dla jednostek samorządu terytorialnego?
W odpowiedzi minister wskazał, że postulat kwoty wolnej jest cały czas aktualny. Wejście w życie rozwiązań musi być poprzedzone stosownymi analizami zarówno prawnymi, jak i w obszarze systemów IT oraz audytem stanu finansów publicznych. W odpowiedzi znalazły się także inne postulaty z umowy koalicyjnej, zgodnie z którymi nowa ustawa ma być przygotowywana, zatem proces ten będzie uwzględniał:
- reformę procesu legislacyjnego, otwierając go na szerokie konsultacje społeczne,
- powrót do zasady przewidywalności w systemie podatkowym poprzez ustabilizowanie prawa i przywrócenie dialogu z organizacjami reprezentującymi pracodawców i związki zawodowe,
Najciekawszym jednak jest fragment odpowiedzi dotyczący wpływów budżetowych w samorządach. Podwyższenie kwoty wolnej od podatku z 30 tys. zł do 60 tys. zł mogłoby w warunkach 2024 r. spowodować zmniejszenie obciążeń podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych o około 48 mld zł. Jest to ogromna różnica w porównaniu do stanu obecnego tak więc można się spodziewać, że stracą na tym w znacznej mierze jednostki samorządu terytorialnego, głównie gminy, które partycypują w 39,34% we wpływach z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Ministerstwo finansów zdaje się rozumieć ten problem i wyjaśnia, że stosowna nowelizacja przepisów zostanie przekazana do zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Powołany również został art. 9b ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Wynika z niego, że w przypadku gdy łączna kwota rocznych dochodów gmin z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych, prognozowanych na rok budżetowy jest niższa od ustawowo określonej referencyjnej łącznej kwoty rocznych dochodów z tych tytułów oraz różnica między tymi łącznymi kwotami jest większa od wysokości części rozwojowej subwencji ogólnej obliczonej, to wysokość kwoty podstawowej części rozwojowej subwencji ogólnej podlega zwiększeniu.
W związku z powyższym podwyższenie kwoty wolnej od podatku może zmniejszyć dochody własne jednostek samorządu terytorialnego, ale jednocześnie wpłynąć na zwiększenie części rozwojowej subwencji ogólnej (czyli na zwiększenie wydatków z budżetu państwa).
W powyższym fragmencie jest właśnie pogrzebany przysłowiowy pies. Wpływy dochodów własnych samorządów byłyby jeszcze mniejsze niż w latach poprzednich. Związek Miast Polskich wyliczył, że wprowadzony w 2019 r. zerowy PIT dla młodych, Polski Ład, obniżenie PIT najpierw z 18 do 17%, a potem z 17 do 12% spowodowały łączny ubytek jednostek samorządu terytorialnego w dochodach z udziałów w PIT w latach 2019-23 na poziomie 64,4 mld zł, w tym dla miast na prawach powiatu – 28 mld zł, gmin miejskich – 7,3 mld zł, gmin miejsko-wiejskich – 9,4 mld zł, gmin wiejskich – 10,3 mld zł, powiatów – 7,2 mld zł i województw – 2,3 mld zł.
Poprzedni rząd próbował „łatać” powyższy ubytek dodatkowymi subwencjami ogólnymi z budżetu państwa. Jak widać z udzielonej odpowiedzi na interpelację, przy ewentualnej realizacji postulatu kwoty wolnej od podatku do 60 tys. zł, również obecna władza ma plan zwiększenia części rozwojowej.
Wnioskować zatem możemy, że obniżenie obciążeń podatkowych z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, pomimo, iż bardzo korzystne z punktu widzenia podatnika, jest dużym problemem dla Ministerstwa Finansów i nie powinniśmy spodziewać się zmian w najbliższym czasie.
Problem z kwotą wolną jest również na gruncie samej umowy koalicyjnej. W pkt 23 ustaleń programowych rządząca większość zawarła następujący postulat „Strony Koalicji zgodnie popierają decentralizację państwa. Uważamy, że powierzenie samorządom odpowiednich kompetencji wraz z zapewnieniem im stosownych środków finansowych zapewnia zarządzanie maksymalnie blisko ludzi. Będziemy zatem dążyć do przywrócenia samorządom szerokiej autonomii. Wzmocnimy ich dochody własne, m.in. poprzez zwiększony udział w podatku PIT oraz ponowne przyznanie im decyzyjności w tych obszarach, w których w ostatnich latach ją utraciły. (…)”
Decentralizacja państwa i powierzenie samorządom odpowiednich kompetencji wraz z zapewnieniem im stosownych środków finansowych nie współgra z opisanymi powyżej zmianami podatkowymi. Jeszcze większe zmniejszenie dochodów własnych JST i pozostawienie ich na łaskę budżetu państwa tworzy jeszcze większą zależność tych pierwszych od rządu, co doprowadza do efektu odwrotnego, a więc centralizacji państwa.
Z powyższych powodów, zwiększenie kwoty wolnej od podatku jest trudnym do zrealizowania postulatem, którego wprowadzenie może, jeśli w ogóle, rozciągać się w czasie.
#Interpelacja #kwota wolna #60 tys #umowa koalicyjna #jednostki samorządu terytorialnego
