Split Payment - Kompendium Zasad, Sankcji i Wyzwań

Czym jest Split Payment?

Mechanizm Podzielonej Płatności (MPP), czyli split payment, to fundamentalne narzędzie w polskim systemie podatkowym, mające na celu uszczelnienie wpływów z tytułu podatku VAT i zwalczanie oszustw podatkowych. Istota tego rozwiązania polega na podziale płatności za fakturę: kwota netto trafia na standardowy rachunek sprzedawcy, natomiast kwota VAT jest przelewana na jego specjalny, dedykowany rachunek VAT. Wprowadzony 1 lipca 2018 roku jako opcja dobrowolna, MPP stał się obowiązkowy od 1 listopada 2019 roku dla wybranych transakcji. Jego stosowanie zostało przedłużone do 28 lutego 2028 roku, co potwierdza jego skuteczność w ograniczaniu luki VAT.  

Zasady stosowania mechanizmu podzielonej płatności

Kiedy split payment jest obowiązkowy?

Obowiązek stosowania MPP powstaje po łącznym spełnieniu trzech warunków, które muszą wystąpić w transakcjach krajowych (B2B) :  

• Strony transakcji są podatnikami VAT.
• Wartość brutto faktury przekracza 15 000 PLN. Limit dotyczy całej kwoty należności z faktury, niezależnie od liczby pozycji.  
• Przedmiotem transakcji jest towar lub usługa z załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Nawet jeśli tylko jedna pozycja na fakturze dotyczy tzw. „towaru wrażliwego”, cała faktura podlega obowiązkowi MPP. Lista ta obejmuje m.in. paliwa, węgiel, stal, złom, metale szlachetne, elektronikę (smartfony, tablety), a także usługi budowlane.  

Obowiązki nabywcy i sprzedawcy

W przypadku, gdy transakcja spełnia warunki obowiązkowego MPP:

• Sprzedawca musi umieścić na fakturze adnotację "mechanizm podzielonej płatności".  
• Nabywca ma obowiązek uregulować płatność za pomocą specjalnego komunikatu przelewu, który automatycznie dzieli środki na kwotę netto i VAT.  

MPP nie dotyczy transakcji z konsumentami (B2C), płatności gotówką lub kartą, ani faktur wystawionych przez podatników zwolnionych z VAT.  

Sankcje za niestosowanie przepisów o Split Payment

Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów MPP są poważne i dotyczą zarówno podatku VAT, podatków dochodowych, jak i Kodeksu Karnego Skarbowego.  

• Sankcja w VAT: Nabywcy, który nie zastosuje obowiązkowego MPP, grozi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty VAT z faktury. Sprzedawca, który nie umieści adnotacji na fakturze, może zostać ukarany taką samą sankcją, chyba że nabywca i tak opłaci fakturę w MPP.  
• Sankcje w PIT/CIT: Płatność z pominięciem MPP uniemożliwia zaliczenie wydatku do kosztów uzyskania przychodów (NKUP) w tej części, w której wydatek dotyczy towarów lub usług z załącznika nr 15. Jeżeli płatność została już ujęta w kosztach, konieczne jest ich zmniejszenie lub zwiększenie przychodów.  
• Odpowiedzialność karna skarbowa (KKS): Nabywcy, który nie zastosuje MPP, grozi kara grzywny do 720 stawek dziennych. Sprzedawcy za brak adnotacji na fakturze grozi grzywna do 180 stawek dziennych.  

Praktyczne niedogodności dla podatnika zagranicznego

Choć MPP dotyczy transakcji krajowych, stwarza specyficzne wyzwania dla zagranicznych przedsiębiorców zarejestrowanych w Polsce na potrzeby VAT.

Jedną z kluczowych niedogodności jest wymóg posiadania rachunku bankowego w polskim banku. Jest to warunek konieczny do technicznego zrealizowania płatności w ramach MPP, co uniemożliwia operowanie wyłącznie na zagranicznych rachunkach. Kolejnym wyzwaniem jest problematyka płatności w walucie obcej. Standardowy przelew MPP działa wyłącznie w polskich złotych. Oznacza to, że dla faktur wystawionych w walucie obcej, nabywca musi dokonać dwóch przelewów: jeden, tradycyjny, na kwotę netto w walucie faktury, oraz drugi, w ramach MPP, na kwotę VAT przeliczoną na PLN. To rozwiązanie jest uciążliwe i obarczone ryzykiem błędu przy ręcznym przeliczaniu i dzieleniu kwot.  

Przyszłość MPP w Polsce

Mechanizm Podzielonej Płatności, jako forma odstępstwa od zasad wyrażonych w Dyrektywie VAT, może funkcjonować w Polsce jedynie po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej i Rady Unii. Obecnie, zgodnie z decyzją derogacyjną nr 2025/373, model ten może funkcjonować w Polsce do 29 lutego 2028 r. Prawdopodobnie też możemy spodziewać się kolejnych przedłużeń terminu.

Niemniej, moim zdaniem słusznie, Komisja Europejska nie wyraziła zgody na rozszerzenie katalogu towarów i usług, które wiązałyby się z koniecznością stosowania MPP. Zdaniem Komisji, takie postępowanie mogłoby prowadzić do fragmentacji rynku.

Myślę, że poza tym argumentem, trzeba wskazać również na fakt, że stosowanie MPP wiąże się z dodatkowymi, nieuzasadnionymi i kosztownymi obowiązkami administracyjnymi, na przykład dla zagranicznych podatników. Stawiałoby też w trudnej sytuacji polskie podmioty, które już dziś skarżą się, że kupują lokalnie od zagranicznych dostawców posługujących się polskim NIP, towary z załącznika nr 15, a dostawcy ci nie posiadają rachunków w polskich bankach.