Czy nieodpłatne umorzenie udziałów to transakcja kontrolowana?

Pod koniec lutego 2024 roku opublikowane zostało uzasadnienie do wyroku NSA z 28 listopada 2023 r. (sygn. II FSK 255/21), w którym stwierdzono, że umorzenie udziałów wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może być zaklasyfikowane jako transakcja kontrolowana zgodnie z przepisami
z zakresu cen transferowych.

Kumulacja powiązań korporacyjnych i rodzinnych odegrała kluczową rolę w tym wyroku. NSA uznał, że umorzenie udziałów może być “kontrolowaną” transakcją ze względu na relacje pomiędzy:

•   spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a pięcioma jej wspólnikami (osobami fizycznymi – powiązania korporacyjne,
•   prezesem zarządu spółki, która jest żoną jednego ze wspólników – jako więzi pokrewieństwa lub powinowactwa.  

Powyższe powiązania mogły mieć wpływ na decyzje gospodarcze, w tym uchwałę o umorzeniu udziałów. NSA uznał, że żona występującego wspólnika miała znaczący wpływ na decyzje spółki, co sprawiło, że występujący wspólnik i spółka zostali uznani za podmioty powiązane w rozumieniu cen transferowych. Dodatkowo, relacje pokrewieństwa i powinowactwa między wspólnikami (zarówno występującymi, jak i pozostającymi w spółce) również przyczyniły się do uznania ich za podmioty powiązane ze spółką.

Sąd Najwyższy Administracyjny w uzasadnieniu do wyroku prezentuje stanowisko, które można uznać za niespójne. Z jednej strony stwierdza, że nienaturalne jest, by wspólnik dobrowolnie zbył udziały nieodpłatnie. Z drugiej strony nie neguje istnienia instytucji nieodpłatnego umorzenia udziałów, przewidzianej w Kodeksie spółek handlowych (art. 199 par. 3).

Należy zwrócić uwagę, że doktryna i praktyka biznesowa dostarczają licznych przykładów uzasadnionych ekonomicznie nieodpłatnych umorzeń udziałów.

Dodatkowo, NSA nie rozstrzyga kwestii, czy takie działanie może służyć niedozwolonej optymalizacji podatkowej. Sąd ogranicza się do stwierdzenia, że planowane umorzenie udziałów wspólnika może stanowić transakcję kontrolowaną. Niestety, NSA nie udziela odpowiedzi na pytanie, jak podatnik miałby udowodnić rynkowy charakter takiej "transakcji" i sporządzić dla niej analizę cen transferowych.

Decyzja NSA dotyczy stanu faktycznego opisanego we wniosku o interpretację indywidualną, lecz jednocześnie dostarcza praktycznych wskazówek dla innych podatników. Zgodnie z interpretacją przepisów zaprezentowaną przez NSA, w procesie określania obowiązków z zakresu cen transferowych należy uwzględnić także analizę niejasnych zdarzeń, takich jak transakcje kapitałowe. Organizacje podatkowe mogą uznać takie zdarzenia za kontrolowane, ze względu na ich ekonomiczny charakter, co może być nieoczywiste dla płatników.

Źródło: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B64835ECC9

#wyrok #umorzenie udziałów #transakcja kontrolowana #ceny transferowe #NSA