Czy w pracy można być pod wpływem substancji działających podobnie do alkoholu?

W Polsce obowiązuje zakaz spożywania alkoholu w miejscu pracy, a pracodawca może robić pracownikom testy trzeźwości. Może też badać pracowników na obecność innych substancji działających podobnie do alkoholu (narkotyków, dopalaczy itp.). Przyjrzyjmy się bliżej takim substancjom.  

Alkohol jest na tyle specyficzną substancją, że trudno byłoby znaleźć inną działającą w ten sam sposób. Czasem pobudza, a czasem wycisza, czasem wywołuje wesołość, a czasem smutek. Dlatego pojęcie „substancje działające podobnie do alkoholu” wymagało doprecyzowania. Minister Zdrowia uznał, że środkami takimi są: 

1) opioidy; 

2) amfetamina i jej analogi; 

3) kokaina; 

4) kannabinoidy; 

5) benzodiazepiny. 

Okazuje się, że substancje powyższe mogą znaleźć się w organizmie pracownika nie do końca świadomie – mogą bowiem stanowić składnik niektórych leków.  

Opioidy wykorzystywane są w medycynie do uśmierzania bólu (np. pooperacyjnego, bólu po amputacji lub przy otwartych ranach oraz bólu nowotworowego). W efekcie np. pracownik zdalny, który zachowuje się dziwnie po operacji (jest spowolniony) może po prostu być pod wypływem silnych środków przeciwbólowych.  

Amfetamina i jej analogi – mogą być stosowane w leczeniu chociażby ADHD. Z kolei pseudoefydryna jest stosowana w zapaleniach górnych dróg oddechowych – w efekcie jesteśmy pod wpływem tej substancji w przypadku zwykłego przeziębienia, gdy chcemy udrożnić zatoki.  

Kokaina – obecnie jej zastosowanie w medycynie zostało znacznie ograniczone (kiedyś zalecano ją nawet na wymioty w czasie ciąży oraz przy bólach skurczowych). Wciąż zdarza się ją stosować w celu zwalczania silnego bólu towarzyszącego zaawansowanym nowotworom oraz znieczulenia miejscowego śluzówki ucha, nosa i gardła.  

Kannabinoidy – tetrahydrokannabinol (THC), odgrywa kluczową rolę w medycznych zastosowaniach kannabinoidów. Jest wykorzystywany głównie w leczeniu przewlekłego bólu (np. związanego z neuropatią lub stwardnieniem rozsianym), nudności oraz jako środek pobudzający apetyt (np. po chemioterapii). THC jest także badane pod kątem jego potencjalnego działania antydepresyjnego i przeciwzapalnego. 

Benzodiazepiny – znane głównie ze swojego działania uspokajającego, przeciwlękowego i nasennego. Stosuje się je m.in. w przypadku pacjentów żyjących w ciągłym stresie, w związku z czym „niewskazane” jest robienie testów na te substancje w przypadku kadry zarządzającej oraz działów kadr, płaci i księgowości… 

Analiza zastosowań medycznych powoduje, że możliwa jest sytuacji, gdy pracownik będzie znajdował się legalnie pod wpływem którejś z powyższych substancji. Oczywiście proszek na odblokowanie zatok raczej nie wywoła u pracownika skutków takich, jak dawka amfetaminy, ale w przypadku schorzeń wiążących się z dużym bólem, w organizmie pracownika mogą znaleźć się substancje działające podobnie do alkoholu w ilościach już zauważalnych (wykrywalnych na testach). Wiedza na ten temat może być bardzo istotna – pracownik będący pod wpływem wciąż może być geniuszem, ale istnieje ryzyko, że może coś przeoczyć. Warto zatem w takich sytuacjach wdrożyć system kontroli – np. dać przygotowaną umowę do sczytania innemu pracownikowi. Oczywiście nie może mieć to charakteru szykan wobec pracownika – obie strony muszą wykazać się minimum zrozumienia i zaakceptować, że przede wszystkim chodzi o dobro firmy.