Fiskus musi wnikliwie zbadać dochowanie należytej staranności przez podatnika VAT (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 lutego 2024 r. sygn. I FSK 452/20)
Omawiana dotyczyła podatnika działającego w branży tekstylnej. W następstwie przeprowadzonej kontroli, organ podatkowy odmówił przedsiębiorcy odliczenia VAT z tytułu nabycia towarów będącej przedmiotem dalszej odsprzedaży w toku prowadzonej działalności gospodarczej.
Nie kwestionując samego faktu nabycia towarów, organ kontroli uznał, że podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT, ponieważ istnieją wątpliwości, czy podmioty, które wystawiły faktury dokumentujące sprzedaż rzeczywiście były tymi, które dokonały dostawy towarów. Jak się bowiem potem okazało, wskazani kontrahenci nie rozliczali się rzetelnie z należnego podatku VAT.
Zarówno organy podatkowe, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (sygn. akt I SA/Gd 906/19) uznały, że podatnik nie dochował należytej staranności w relacji z dostawcami. W ich ocenie podatnika interesowało jedynie faktyczne dysponowanie towarem oraz fakturą potwierdzającą dokonanie transakcji. Działania, które podjął w celu weryfikacji (np. pozyskanie aktualnych na moment dokonania transakcji odpisów z rejestru przedsiębiorców KRS oraz upewnienie się, czy podmioty te były wówczas czynnymi podatnikami VAT) były niewystarczające dla stwierdzenia, że ma do czynienia z uczciwymi kontrahentami, który wywiązują się ze swoich zobowiązań podatkowych. Sąd podkreślił, że dostawcy podatnika posiadali siedziby w „wirtualnych biurach” oraz nie dysponowali infrastrukturą, majątkiem itd. pozwalającym na prowadzenie działalności w obszarze handlu tekstyliami.
Bardziej przychylne dla podatnika stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 lutego 2024 r. (sygn. I FSK 452/20). W ocenie NSA, Sąd I instancji nie odniósł się do okoliczności sprawy w wystarczającym stopniu, w szczególności nie przeanalizował, jakie czynności podjął podatnik w celu zachowania należytej staranności. Uzasadnienie wyroku WSA w Gdańsku nie zawierało, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, odniesienia się do tych okoliczności, pomimo, iż wynikały one z akt sprawy (w tym zeznań złożonych przez podatnika w toku postępowania). W przedstawionym stanie sprawy nie można twierdzić, że przedsiębiorca był zainteresowany wyłącznie towarem i fakturą, nie upewniając się, czy jego kontrahenci są rzetelnymi podatnikami. W konsekwencji, podatnika nie można pozbawiać prawa do odliczenia VAT z tytułu nabycia towarów.
NSA zwrócił przy tym uwagę, że podejście Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest w omawianym zakresie bardziej liberalne, niż to wyrażane w orzecznictwie sądów krajowych. Zarówno w wyrokach z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C-80/11 Mahagében kft i C-142/11 Péter Dávid, jak i najnowszym rozstrzygnięciu z 11 stycznia 2024 r. w sprawie C‑537/22, Trybunał wskazał, iż to do organów podatkowych należy weryfikacja prawidłowości rozliczeń podatkowych. Od podatnika zamierzającego odliczyć VAT z tytułu dokonanych nabyć nie można generalnie wymagać, by prowadził taką weryfikację („śledztwo”) wobec swoich kontrahentów, skoro nie dysponuje on narzędziami porównywalnymi z tymi, które posiadają organy skarbowe.
Mając na uwadze korzystne orzecznictwo TSUE, warto śledzić je na bieżąco i powoływać w ramach polemiki z organami podatkowymi. Omawiana sprawa to z pewnością nie ostatnia odsłona sporu o prawo do odliczenia VAT, jak również w kwestii zachowania przez podatników należytej staranności / dobrej wiary. Zatem na wypadek dyskusji z fiskusem, dobrze jest zaopatrzyć się w arsenał solidnych argumentów.
Należy przy tym także pamiętać, że dochowanie należytej staranności w relacjach handlowych jest niezmiernie istotne, jeśli chodzi o zachowanie prawa do odliczenia VAT. Warto rozważyć wprowadzenie wewnątrzfirmowych procedur weryfikacji kontrahentów oraz gromadzić dokumentację potwierdzającą, iż zbadaliśmy, z jakimi partnerami biznesowymi dokonujemy transakcji. Jakkolwiek orzecznictwo TSUE oraz krajowych sądów administracyjnych wydaje się w tym zakresie coraz bardziej przychylne dla podatników, nie zwalnia to ich z przezorności oraz zabezpieczenia prawidłowości rozliczeń podatkowych w codziennej działalności.
#vat #należytastaranność #dobrawiara #nsa #tsue
