Kiedy istnieje możliwość potrącenia przysługującej nam wierzytelności w przypadku przelania przysługujących wobec nas wierzytelności?

Na wstępie należy zaznaczyć jaka wierzytelność może zostać potrącona. Potrącenie wierzytelności jest bowiem jedynie możliwe wtedy, kiedy spełnione są jednocześnie następujące przesłanki:

1.      dwie osoby/podmioty gospodarcze są jednocześnie względem siebie wierzycielem i dłużnikiem,

2.      przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze (lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku),

3.      wierzytelności są wymagalne (takie, których termin płatności minął)

4.      wierzytelności mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Następnie w celu ustalenia, czy występuje możliwość potrącenia przysługującej dłużnikowi wierzytelności, należy rozróżnić 3 sytuację, tj. gdy:

1.      chcemy potracić wierzytelność istniejącą,

2.      chcemy potracić wierzytelność przyszłą (nieistniejącą w dniu zawiadomienia o przelewie),

3.      w zawiadomieniu o przelewie dłużnik złożył oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do dokonywania wzajemnych potrąceń.

Potrącenie wierzytelności istniejącej:

Przy ustalaniu możliwości potrącenia wierzytelności istniejącej konieczne jest łączne spełnienie dwóch następujących warunków:

1.     Wierzytelność wobec cedenta (zbywca wierzytelności) stała się wymagalna (jej termin płatności minął) zanim wymagalna stała się przelana wierzytelność.

Przykład:

Termin płatności wystawionej przez nas wobec firmy X upłynął 15 czerwca 2023 r., a termin wymagalności z przelanej przez firmę X wierzytelności upłynął 20 czerwca 2023 r.

2.    Dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, jeżeli nabył ją przed powzięciem wiadomości o przelewie (otrzymaniu zawiadomienia o przelewie).

*powstania wierzytelności nie należy mylić z terminem jej wymagalności.

Przykład:

Nasz wierzytelność wobec firmy X powstała w dniu 15 maja 2023 r., a firma X zawiadomiła o przelewie 16 maja 2023 r.

Potrącenie wierzytelności przyszłej:

W przypadku wierzytelności, która powstała dopiero po zawiadomieniu o przelewie konieczne jest spełnienie jedynie jednego warunku w celu dokonania potrącenia przysługującej nam wierzytelności, tj. nasza wierzytelność wobec cedenta (zbywca wierzytelności) musi stać się wymagalna (jej termin płatności musi minąć) zanim wymagalna stanie się przelana wierzytelność.

Przykład:

Termin płatności wystawionej przez nas wobec firmy X upłynął 15 czerwca 2023 r., a termin wymagalności z przelanej przez firmę X wierzytelności upłynął 20 czerwca 2023 r.

Sytuacja, w której w zawiadomieniu o przelewie złożyliśmy oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do dokonywania wzajemnych potrąceń

Analogiczny stan faktyczny został przedstawiony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 marca 2017 r. (sygn. akt. V ACa 250/16), w którym o fakcie zawarcia umowy przelewu wierzytelności dochodzonej pozwem pozwany został zawiadomiony pismem, na którym to zawiadomieniu pozwany oświadczył, że uznaje wierzytelności za nieobciążone potrąceniami.  W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny ustalił, iż apelujący nie zrzekł się zarzutu potrącenia istniejącej wierzytelności, lecz niewymagalnej. W analizowanym przez Sąd stanie faktycznym stwierdzono jednoznacznie, że „Pozwany oświadczenie odnosił do skutecznego zarzutu potrącenia wierzytelności, to jest wierzytelności istniejącej i wymagalnej. Wierzytelność przysługująca mu w stosunku do faktoranta – pożyczkobiorcy w dacie złożenia oświadczenia jak wskazano istniała, ale nie była wymagalna, zatem w tej dacie oświadczenia nie przysługiwał mu skuteczny zarzut potrącenia wierzytelności, który mógłby podnieść w stosunku do wierzytelności będącej przedmiotem umowy przelewu”.

W przypadku zatem sytuacji, w której złożyliśmy oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu potrącenia w celu ustalenia, czy faktycznie istnieje możliwość dokonania potrącenia należy zbadać wystąpienie łącznie następujących warunków:

1.  Wierzytelność nam przysługująca nie była wymagalna w momencie złożenia  oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu potrącenia, tj. termin płatności przysługujących nam wierzytelności nie upłynął na dzień złożenia  oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu potrącenia.

Przykład:

Oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu potracenia zostaje podpisane 18 listopada 2023 r., a wierzytelność nam przysługująca jest wymagalna 19 listopada 2023 r.

2.    Wierzytelność wobec cedenta (zbywca wierzytelności) stała się wymagalna (jej termin płatności minął) zanim wymagalna stała się przelana wierzytelność.

Przykład:

Termin płatności wystawionej przez nas faktury wobec firmy X upłynął 19 listopada 2023 r., a termin wymagalności z przelanej przez firmę X wierzytelności upłynął 20 listopada 2023 r.

3. Warunek stosowany tylko w przypadku wierzytelności istniejących (z wyłączeniem przyszłych) - dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem zbywcy, jeżeli nabył ją przed powzięciem wiadomości o przelewie (otrzymaniu zawiadomienia o przelewie).

Przykład:

Nasza wierzytelność wobec firmy X powstała w dniu 17 listopada 2023 r., a firma X zawiadomiła o przelewie 18 listopada 2023 r.