Nowe uprawnienia PIP – najpierw B2B, potem UOP, i znowu B2B. Dla tej samej umowy.
Nowe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy, które według projektu ustawy mają wejść w życie już z początkiem przyszłego roku, powodują niemały zawrót głowy w kwestii intertemporalnych skutków decyzji okręgowego inspektora pracy o uznaniu danej umowy cywilnoprawnej za umowę o pracę.
Stosownie do art. 1 pkt 14 lit. c projektu, decyzja ta podlega natychmiastowemu wykonaniu w zakresie skutków, jakie przepisy prawa pracy wiążą z nawiązaniem stosunku pracy od dnia jej doręczenia pracodawcy, przy czym nie wstrzymuje wykonania tej decyzji wniesienie odwołania ani wniesienie skargi do sądu. Dalej projekt stanowi, że w zakresie, w jakim decyzja stwierdza istnienie stosunku pracy za okres od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jej doręczenia pracodawcy, wywołuje ona skutki prawne określone w ust. 2f po dniu, w którym decyzja ta stała się ostateczna, a w przypadku wniesienia odwołania do sądu – od dnia, w którym orzeczenie sądu stało się prawomocne.
Jednak zmianą, która budzi największe kontrowersje w kwestii skutków intertemporalnych takich decyzji jest dodanie do Kodeksu postępowania cywilnego art. 447 z indeksem 7h, wedle którego w przypadku prawomocnego uchylenia decyzji Głównego Inspektora Pracy uznaje się, że stwierdzony w decyzji stosunek pracy trwał od dnia doręczenia pracodawcy decyzji okręgowego inspektora pracy do dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu albo do rozwiązania stosunku pracy, jeśli rozwiązanie to nastąpiło przed wydaniem prawomocnego orzeczenia.
Praktyczne skutki takiego rozwiązania najlepiej wyjaśnić na dwóch przykładach.
Poniżej przedstawiono wariant, w którym sąd ostatecznie uznał, że umowa B2B NIE zawierała cech stosunku pracy:
- Strony w dniu 1 sierpnia 2020 roku zawarły umowę B2B. W dniu 1 lipca 2026 r., w trakcie kontroli PIP, okręgowy inspektor pracy wydał decyzję stwierdzającą, że przedmiotowa umowa cechuje się stosunkiem pracy i uznał ją za UOP. Strona wniosła odwołanie do GIP, jednak ten utrzymał decyzję OIP. W dniu 1 września 2026 r. strona wniosła odwołanie do sądu na decyzję GIP. W dniu 1 marca 2028 r. sąd wydał wyrok stwierdzający, że przedmiotowa umowa nie cechowała się stosunkiem pracy i była umową cywilnoprawną. Wyrok uprawomocnił się w dniu 1 kwietnia 2028 r.
- W przedstawionym wariancie, stosunek pracy trwał od dnia doręczenia decyzji OIP pracodawcy (1 lipca 2026 r.) do dnia uprawomocnienia się wyroku sądu (1 kwietnia 2028 r.).Z kolei względem okresu sprzed doręczenia decyzji (tj. przed 1 lipca 2026), oraz okresu po uprawomocnieniu się wyroku sądu (tj. po 1 kwietnia 2028 r.) umowa musi być uznawana przez organy za umowę B2B.
- W tej sytuacji powstaje szkoda wynikająca z błędnego działania organu państwowego, wobec czego przedsiębiorca może dochodzić odszkodowania na podstawie zasad odpowiedzialności państwa za działanie organów władzy publicznej, wynikających w szczególności z art. 417 § 1 i następne Kodeksu cywilnego.
Gdyby natomiast w przedstawionym poprzednio stanie faktycznym sąd finalnie uznałby, że umowa B2B ZAWIERAŁA cechy stosunku pracy, decyzja ta wywołała by skutki od momentu ZAWARCIA takiej umowy.
Niezależnie od przyjętego wariantu, efektem proponowanej regulacji jest powstanie niecodziennej (nawet jak na polskie warunki legislacji) sytuacji, w której to dokładnie ta sama umowa, w pewnym okresie czasu uznawana jest za umowę cywilnoprawną, a w innym już jako umowa o pracę, przy czym skutki uznania jej za takową będą dotyczyły podatnika przez okres wynoszący co najmniej równy czasowi trwania procesu przed sądem powszechnym w wyniku odwołania od decyzji GIS. W tej sytuacji jedyną opcją rekompensaty, jaką ma podatnik będzie wniesienie powództwa do sądu powszechnego o zapłatę z tytułu odszkodowania od Skarbu Państwa.
Projekt obecnie procedowany jest w Rządowym Centrum Legislacji na etapie konsultacji w Komitecie Rady Ministrów do Spraw Cyfryzacji (projekt UD283). Z projektem ustawy można zapoznać się pod tym linkiem: https://legislacja.gov.pl/projekt/12401602/katalog/13153020#13153020
