Od decyzji PIP do kontroli ZUS i KAS: nowa rzeczywistość dla modeli współpracy z osobami fizycznymi.

Projekt nowelizacji ustawy o PIP przewiduje uprawnienie Inspektorów do wydawania decyzji administracyjnych stwierdzających istnienie stosunku pracy w razie zawarcia umowy cywilnoprawnej lub świadczenia pracy za wynagrodzeniem w warunkach określonych w art. 22 paragraf 1 Kodeksu pracy.  

Jednocześnie projekt zakłada zdecydowaną poprawę komunikacji między organami, w szczególności PIP, ZUS i KAS. W konsekwencji spór o stosunek pracy może stać się automatycznie także sporem z organami odpowiedzialnymi za podatki, składki i kontrolę legalności zatrudnienia. 

Projektowana nowelizacja nie ogranicza się do nadania PIP nowej kompetencji. Tworzy także ramy ścisłej współpracy i wymiany danych między PIP, ZUS i KAS. 

Państwowa Inspekcja Pracy ma przekazywać do ZUS m.in.: 

• dane identyfikacyjne podmiotu kontrolowanego, 

• informacje o kontrolach, kwotach wynikających z nakazów i wystąpień, 

• imiona, nazwiska i numery PESEL osób objętych decyzją stwierdzającą stosunek pracy, 

• dane dotyczące osób wykonujących pracę, w tym okres wykonywania pracy oraz rodzaj zawartej umowy. 

W praktyce każda sprawa reklasyfikacji umowy będzie więc również sygnałem do ZUS. 

Z kolei ZUS ma udostępniać PIP szeroki katalog danych dotyczących zarówno ubezpieczonych, jak i płatników składek, w tym: 

• kody tytułów ubezpieczenia, 

• okresy zgłoszenia i wyrejestrowania, 

• wymiar czasu pracy, 

• informacje o podstawach wymiaru składek, 

• dane dotyczące umów cywilnoprawnych, w tym umów o dzieło. 

To oznacza, że PIP będzie w stanie typować podmioty do kontroli również na podstawie profilu danych w systemie ZUS. 

Szef KAS z kolei otrzymuje podstawę do przekazywania PIP i ZUS danych z Centralnego Rejestru Danych Podatkowych, w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań. 

W praktyce budowany jest wspólny, analityczny system oceny ryzyka naruszeń w trzech obszarach: 

• prawa pracy i legalności zatrudnienia, 

• ubezpieczeń społecznych, 

• prawa podatkowego. 

W konsekwencji w związku z nowelizacją może wzrosnąć ryzyko równoległych i skoordynowanych działań kilku organów, wobec tego samego podmiotu a reklasyfikacja umowy przez PIP może być impulsem zarówno do kontroli ZUS, jak i czynności KAS. 

Dodać należy, że z punktu widzenia zobowiązań podatkowych i składkowych szczególnie istotne są zmiany w Ordynacji podatkowej i ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Projekt dodaje do art. 70 Ordynacji podatkowej nową przesłankę zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Bieg przedawnienia: 

• ulega zawieszeniu z dniem wniesienia odwołania od decyzji PIP stwierdzającej stosunek pracy, 

• biegnie dalej dopiero od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu w sprawie tej decyzji. 

Analogiczny mechanizm zostaje wpisany do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Termin przedawnienia należności z tytułu składek: 

• ulega zawieszeniu od dnia wniesienia odwołania od decyzji PIP stwierdzającej stosunek pracy, 

• wznawia bieg dopiero po prawomocnym zakończeniu sporu. 

W efekcie skorzystanie z prawa do odwołania przedłuża okres niepewności co do rozliczeń a w razie przegranej organy mają przedłużony czas na dochodzenie zaległych składek wraz z odsetkami. 

Projektowana nowelizacja ustawy o PIP to zmiana systemowa. Dla przedsiębiorców i osób zarządzających oznacza to konieczność dużo bardziej świadomego podejścia do modeli współpracy z osobami fizycznymi. Warto również przyjrzeć się zawartym umowom i dokonać analizy ryzyka.