Odstąpienie od umowy a KUP

Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej zwrócił się Wnioskodawca, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonuje sprzedaży oraz zakupu produktów rolnych. Jak wskazał podatnik, zdarza się, iż pomimo zawarcia umowy nie dochodzi do dostawy towaru ze względu na czynniki niemożliwe do przewidzenia podczas zawierania umowy, np. susza czy też zmiany rynkowe. W związku z powyższym podatnik podkreślił, iż w takich przypadkach decyduje się na zrezygnowanie z dostawy towaru oraz uiszczenie kary umownej, ponieważ niesie to za sobą mniejsze obciążenie finansowe niż faktyczna dostawa towaru. We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej Wnioskodawca zadał więc pytanie, czy uiszczenie kary umownej mające na celu minimalizowanie strat powstałych w związku z niekorzystnymi uwarunkowaniami rynkowymi mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu art. 22 ustawy o PIT. Stał na stanowisku, iż takie wydatki mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów ze względu na racjonalny charakter poniesionego wydatku, ponieważ podatnik, płacąc karę umowną, zachował więcej środków finansowych na prowadzenie działalności gospodarczej będącej jego źródłem przychodów, niż w przypadku gdyby dostawa została zrealizowana.

Dyrektor KIS nie zgodził się z tym stanowiskiem – wskazał, iż aby dany wydatek mógł zostać zaliczony do KUP musi być:

1)     poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;

2)     wymieniony w art. 23 ustawy o PIT, wśród wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów;

3)     należycie udokumentowany.

Ponadto podkreślono również, że w myśl art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonywanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonywanych robót i usług.

Ze stanowiskiem tym nie zgodził się WSA w Gdańsku (sygn. akt I SA/Gd 407/20). W wyroku wskazano, iż art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT obejmuje zdarzenia spowodowane wadliwością, co jest podstawową przyczyną eliminacji kar umownych z kosztów podatkowych. Ponadto podkreślono, iż niezbędne jest wystąpienie związku przyczynowo-skutkowego między kosztem a przychodem. W związku z tym, skoro w przedstawionej przez Wnioskodawcę sprawie nie doszło do zaistnienia wady a tylko odstąpiono od umowy oraz działanie takie miało związek z zabezpieczeniem źródła przychodów – wydatek taki można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Jak wskazano w tezie wyroku: ,,Gospodarczo racjonalne decyzje, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach w związku z negatywną zmianą okoliczności lub rozwojem działalności gospodarczej, mogą skutkować koniecznością podejmowania działań zmierzających do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów i ponoszenia w związku z tym wydatków, które można zakwalifikować do kosztów podatkowych w rozumieniu art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. Podatnik, podejmując decyzję o odstąpieniu od umowy dostawy zboża i zapłacie z tego tytułu kary umownej, osiągnie dzięki temu więcej korzyści, bowiem pozwoli mu na uzyskanie większego w wartościach bezwzględnych dochodu, niż dochód, który osiągnąłby w przypadku, gdyby realizował umowę dostawy zboża bez uzasadnienia ekonomicznego (np. ze stratą)’’.

Rozstrzygnięcie zostało utrzymane w mocy przez NSA wyrokiem z dnia z 21 czerwca 2023 r.,  sygn. II FSK 68/21.