Skutki przeniesienia własności rzeczy w ramach datio in solutum w podatku dochodowym od osób prawnych u dłużnika

Przenosząc własność rzeczy w celu zwolnienia się ze świadczenia pieniężnego, za zgodą wierzyciela (datio in solutum), należy mieć na uwadze skutki podatkowe na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych jakie wiążą się z tą formą wykonania swojego zobowiązania. 

Spis treści: 

1. Datio in solutum – charakterystyka 
2. Przychód podatkowy 
3. Koszty uzyskania przychodu 
   
   

1. Datio in solutum – charakterystyka 

Datio in solutum (świadczenie w miejsce wykonania) jest instytucją prawa cywilnego uregulowaną w art. 453 Kodeksu cywilnego. Polega na tym, że dłużnik za zgodą wierzyciela spełnia inne świadczenie niż pierwotnie ustalone, aby zwolnić się z długu np. przenosi własność rzeczy zamiast dokonać zapłaty określonej kwoty pieniężnej.  

Na skutek datio in solutum zobowiązanie wygasa w chwili wykonania zastępczego świadczenia, a wierzyciel nie może już żądać pierwotnego świadczenia. 

2. Przychód podatkowy 

Zgodnie z art. 14a ust. 1 ustawy o CIT w przypadku, gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości albo w części zobowiązanie, przychodem takiego podatnika jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia. Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego. 

W związku z powyższym, po stronie dłużnika powstaje przychód w sytuacji, w której przenosi on składniki rzeczowe swojego majątku na dłużnika w celu zwolnienia się ze zobowiązania pieniężnego. W zależności od wartości przenoszonego przez dłużnika na wierzyciela mienia, po jego stronie powstaje przychód w wysokości zobowiązania lub wyższej, jeżeli wartość rynkowa przenoszonego mienia będzie wyższa od kwoty zobowiązania. 

3. Koszty uzyskania przychodu 

W związku z powyższym, skoro spłata zobowiązania w formie rzeczowej to odpłatne zbycie stanowiące przychód podatkowy, pojawia się pytanie o możliwość określenia kosztów podatkowych w takim przypadku. 

Analiza treści ustawy o CIT prowadzi do wniosku, że brak jest szczególnych przepisów dotyczących rozpoznania kosztu dla podatnika dokonującego świadczenia niepieniężnego. W konsekwencji, mając na uwadze sposób kwalifikacji datio in solutum jako zdarzenia analogicznego do sprzedaży środka majątkowego, należy uznać, że podatnik ma prawo rozpoznania kosztu na zasadach ogólnych dotyczących sprzedaży posiadanych składników majątkowych. 

Takie też stanowisko zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji z 19 września 2018 roku (sygn. 0111-KDIB1-3.4010.408.2018.1.MST), w której wskazał, że w związku z wydaniem towarów w celu uregulowania zobowiązań należy zastosować przepisy o kosztach uzyskania przychodu tak jak w przypadku ich sprzedaży.  

Kosztem uzyskania przychodu będzie zatem wydatek, który spełnia łącznie następujące warunki: 

• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika, 
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona, 
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, 
• poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, 
• został właściwie udokumentowany, 
• nie znajduje się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.