Solidarna odpowiedzialność za dług celny – czy nie będąc importerem można mieć problem z niezapłaconym cłem?
W dzisiejszym wpisie analizujemy zagadnienie solidarnej odpowiedzialności za dług celny z perspektywy doświadczonego zespołu Akademii LTCA:
Ogólne zasady powstania długu celnego
Dług celny jest kategorią nierozerwalnie związaną z międzynarodowym obrotem towarami z państwami trzecimi. Zgodnie z definicją zawartą art. 5 pkt 18 w Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającego unijny kodeks celny (dalej jako UKC), dług celny oznacza nałożony na określoną osobę obowiązek zapłaty stosownej kwoty należności celnych przywozowych lub wywozowych, określonej dla danych towarów na mocy obowiązujących przepisów prawa celnego.
Najprościej mówiąc jest to cło do zapłaty związane z importem towarów. Rozliczenie cła od importowanych towarów najczęściej dokonuje się poprzez samoobliczenie w składanym zgłoszeniu celnym. Przy okazji wykazania należnego cła z tyt. importu w zgłoszeniu celnym wykazuje się także należny podatek akcyzowy (o ile ma zastosowanie) i VAT z tytułu importu.
Kto odpowiada za dług celny – czy zawsze tylko importer?
Przepisy UKC – obok regulacji przewidujących moment powstania długu celnego oraz zasad z tym związanych – wskazują również katalog podmiotów, które będą uznawane za odpowiedzialne za jego zapłatę. Są to tzw. „dłużnicy celni”. Porównując ten status do świata podatków, należałoby przyjąć, że na gruncie celnych regulacji dłużnik celny to swego rodzaju „podatnik”.
W pierwszej kolejności jest to zgłaszający (czyli najczęściej importer) lub jego przedstawiciel pośredni (np. agent celny, który w takiej formie przedstawicielstwa został ustanowiony). W tym przypadku jest to dość oczywiste. Importer jako osoba, która powinna mieć najszerszą wiedzę dotyczącą importowego towaru, okoliczności transportu jak powinna też móc prawidłowo obliczyć i uiścić należności celne z tytułu importu. Przedstawiciel pośredni jako osoba ponosząca odpowiedzialność solidarną za nieprawidłowo rozliczone cło ponosi także taką odpowiedzialność.
Idąc dalej, przepisy UKC wskazują, że jeśli w zgłoszeniu celnym zostaną podane dane, w wyniku których nie zostaną pobrane należności celne w całości lub w części, to osoba, która dostarczyła takie dane i która wiedziała lub powinna była wiedzieć, że dane te są nieprawdziwe – także stanie się dłużnikiem celnym (zob. art. 77 ust. 3 UKC).
Dług celny może powstać nie tylko w sytuacji, gdy zostało złożone nieprawidłowe zgłoszenie celne, ale też w przypadkach niewypełnienia jednego z obowiązków przewidzianych przepisami prawa celnego związanych z objęciem towarów nieunijnych (przywożonych z państw trzecich) właściwą procedurą celną w trakcie, m.in. ich usunięcia spod dozoru celnego, przemieszczania, składowania.
W takim przypadku UKC wskazuje w art. 79 ust. 3 pkt b), że dłużnikiem celnym może być, każda osoba, która wiedziała lub powinna była wiedzieć o niewypełnieniu obowiązku wynikającego z przepisów prawa celnego, a która działała na rzecz osoby zobowiązanej do wypełnienia obowiązku lub uczestniczyła w działaniu, które doprowadziło do niewypełnienia obowiązku.
Kogo dotyczyć może ta regulacja?
Przywołany przepis art. 79 ust. 3 pkt b) dotyczy podmiotów, które uczestniczą w profesjonalnym obrocie towarowym z państwami trzecimi lub działają w miejscach, gdzie taki obrót się odbywa. Zazwyczaj są to podmioty wyspecjalizowane w działalności polegającej na obsłudze towarów w składach celnych, przewoźnictwie międzynarodowym przewożącym towary w tranzycie unijnym lub pod osłoną karnetu TIR. Wobec takich podmiotów zarówno przepisy UKC jak i orzecznictwo TSUE przewidują, że podmioty działające jako rozsądne i ostrożne podmioty, muszą wykazywać się większą czujnością w tym zakresie niż pozostali przedsiębiorcy.
Zarówno regulacje UKC oraz rozporządzenia wykonawcze UE , jak również krajowe przepisy nie regulują w żaden sposób należytej staranności w zakresie regulacji celnych.
Pojawia się zatem pytanie, czy polski podatnik świadczący usługi transportu towarów, który dostał zlecenie przewozu towarów z Polski do innego państwa członkowskiego (jako zwykłego towaru na podstawie standardowych dokumentów przewozowych i towarzyszącej dokumentacji) może odpowiadać za dług celny, gdy po kilku latach w wyniku kontroli organu celno – skarbowego okaże się, że nieświadomie przewoził towar niezgłoszony do odprawy celnej importowej, uprzednio usunięty spod dozoru celnego?
Czy odpowiedzialność solidarną za dług celny może ponosić również inny polski podatnik świadczący usługi magazynowania towarów, który nie posiada pozwoleń na procedury celne składowania, albowiem nie jest mu to potrzebne, gdyż obsługuje kontrahentów krajowych i czasem unijnych w sytuacji, gdy po jakimś czasie okaże się, że towar jaki został dostarczany do magazynu z UE, został przewieziony po nieprawidłowo zakończonej procedurze tranzytu, a wcześniej przy nieprawidłowo złożonym zgłoszeniu celnym, gdzie np. użyto nieprawidłowych kodów CN (zaniżenie cła)?
Zdaniem naszych ekspertów, takie podmioty nie powinny ponosić odpowiedzialności, jednak aktualna praktyka organów celno - skarbowych wskazuje, że każdy kto „dotknął” takiego towaru nie może czuć się bezpiecznie. Organy starają się zaliczyć do grona podmiotów odpowiedzialnych za dług celny każdy podmiot, który brał udział w łańcuchu dostaw, nierzadko nie bacząc na to, że w aktach sprawy nie ma dowodów świadczących o świadomości, czy nienależytym zachowaniu takiego podmiotu. Można przy tym zauważyć, że organy prezentują aktualnie wzmożone zainteresowanie tego rodzaju sprawami, a kontroli w tym zakresie przybywa.
To na organie spoczywa ciężar wykazania nieprawidłowości
Organy często oczekują od przedsiębiorców niemal niemożliwego – posiadania dokładnej wiedzy o statusie towaru w tym o statusie celnym oraz możliwości wykazania, czy na wcześniejszych etapach obrotu zostało rozliczone cło. Nie można jednak zapominać, że to na organach spoczywa ciężar wykazania, że dany podmiot wiedział o nieprawidłowościach, lub że powinien był o nich wiedzieć, co nie miało jednak miejsca z uwagi na brak podjęcia określonych działań. Organ musi wskazać takie czynności, których jego zdaniem zabrakło w działaniu podatnika, a po których podatnik miałby w badanym okresie sposobność zidentyfikowania nieprawidłowości w zakresie wypełnienia obowiązków celnych przez innego uczestnika rynku.
Odpowiedzialność za dług celny opiera się zatem na dwóch filarach:
- świadomości – podmiot miał wiedzę bądź godził się na ryzyko nieprawidłowości,
- niedochowania staranności – podatnik nie sprawdził tego, co rozsądnie powinien był zweryfikować.
Raport OLAF jako źródło problemu
Najczęstszą przyczyną interwencji organu są nieprawidłowości zidentyfikowane na innym szczeblu obrotu. Organ w tego rodzaju postępowaniach otrzymuje najczęściej informacje zewnętrzne, które stanowią podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności solidarnej także nieświadomych nieprawidłowości przedsiębiorców.
W zdecydowanej większości spraw kontrola przedsiębiorcy wiąże się z otrzymaniem przez organu tzw. „Raportu OLAF”, czyli Raportu Końcowego Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych – OLAF. Praktyką budzącą zastrzeżenia ekspertów Kancelarii jest przy tym wyłączenie tego kluczowego dowodu z jawności postępowania. Wyłączenie z jawności Raportu OLAF w całości nie znajduje podstaw prawnych w interesie publicznym, a w sytuacji gdyby nawet tak było (założenie hipotetyczne), dowód ten nie powinien stanowić podstawy wydania rozstrzygnięcia, skoro podatnik nie miał możliwości zaznajomienia się z nim i odniesienia do zawartych tam twierdzeń, jak się następnie okazało wskazujących na rzekomą zasadność obciążenia przedsiębiorcy obowiązkiem solidarnej zapłaty długu celnego pomimo działania w dobrej wierze.
O co powinien zadbać przedsiębiorca?
W codziennej działalności gospodarczej kluczowe znaczenie ma możliwość późniejszego udokumentowania przez przedsiębiorcę, że:
- działał on z należytą starannością przy ustalaniu rodzaju towarów oraz ich źródła,
- stosował odpowiednie procedury kontrolne (np. żądanie certyfikatów pochodzenia, weryfikacja kontrahentów),
- w przypadku pojawienia się wątpliwości podejmował czynności wyjaśniające, o ile istniały ku temu uzasadnione podstawy.
Choć ciężar wykazania nieprawidłowości spoczywa na organie, aktywna postawa przedsiębiorcy może przyczynić się do prawidłowego zakończenia sporu bądź potencjalnego sporu z fiskusem). Takie działania pozwalają podczas ewentualnej kontroli wykazać, że przedsiębiorca nie miał świadomości naruszenia przepisów, a zatem – z uwagi na dochowanie należytej staranności – nie można przypisać mu odpowiedzialności wynikającej z art. 79 UKC.
Przedsiębiorca mający do czynienia z międzynarodowym obrotem towarowym powinien być przygotowany na ewentualną kontrolę celno – skarbową i potrafić wykazać prawidłowość swojego zachowania. W tym celu warto posiadać określone zasady postępowania, czyli wdrożyć swoistą procedurę postępowania na wypadek kontroli dot. odpowiedzialności za dług celny.
W tym celu Kancelaria LTCA przewidziała na swojej platformie szkoleniowej bezpłatny webinar pt. „Zasady solidarnej odpowiedzialności za dług celny – jak nie dać się zaskoczyć podczas kontroli”. Podczas godzinnego spotkania eksperci LTCA (Mec. Jakub Sitarski oraz Łukasz Jankowski) przybliżą uczestnikom tematykę odpowiedzialności za dług celny i przygotują ich na potencjalny spór z organem, prezentując zasady postępowania na wypadek ewentualnej kontroli.
Czas rozpoczęcia:
15 października 2025
12:00
