Upadłość a podatek od nieruchomości – kto jest podatnikiem po ogłoszeniu upadłości?
Zagadnienie opodatkowania nieruchomości w sytuacji ogłoszenia upadłości osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą budzi liczne wątpliwości praktyczne i interpretacyjne. Najnowsze orzecznictwo sądów administracyjnych rzuca światło na te złożone kwestie.
Kto zarządza majątkiem po ogłoszeniu upadłości?
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo upadłościowe, z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorca (upadły) traci prawo zarządu, korzystania i rozporządzania swoim majątkiem (art. 75 ust. 1 PU). Zarząd ten przejmuje syndyk, który działa w imieniu własnym, lecz na rachunek upadłego (art. 160 PU). Syndyk zobowiązany jest do objęcia majątku, jego zabezpieczenia i likwidacji (art. 173 PU).
Podatek od nieruchomości – kto płaci?
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych wskazuje, że podatnikami podatku od nieruchomości są m.in. właściciele lub posiadacze nieruchomości (art. 3 ust. 1 UPOL). W przypadku postępowania upadłościowego, nieruchomości wchodzące do masy upadłości nadal należą do upadłego, który w sensie materialnym pozostaje podatnikiem. Syndyk natomiast posiada jedynie faktyczny zarząd nad tym majątkiem – jest jego dzierżycielem, a nie właścicielem.
W orzecznictwie podkreśla się, że konstrukcja podatku od nieruchomości ma charakter majątkowy, a nie przychodowy – nie odnosi się do uzyskiwanych korzyści, lecz do samego faktu posiadania majątku. Z tego względu formalne pozbawienie upadłego zarządu nie eliminuje jego obowiązku podatkowego.
Co w przypadku śmierci przedsiębiorcy?
Sytuacja komplikuje się, gdy przedsiębiorca umiera – czy to przed, czy po ogłoszeniu upadłości. Z chwilą śmierci osoba fizyczna traci zdolność prawną, a co za tym idzie – również status podatnika. Nie można wobec niej prowadzić postępowania administracyjnego ani podatkowego (art. 8 § 1 KC w zw. z art. 135 Ordynacji podatkowej).
W takim przypadku następuje sukcesja praw i obowiązków na spadkobierców. Zgodnie z art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej, spadkobiercy przejmują majątkowe prawa i obowiązki zmarłego podatnika – m.in. obowiązek zapłaty podatku od nieruchomości. Od miesiąca następującego po śmierci zmarłego to właśnie spadkobiercy, a nie zmarły ani syndyk, powinni być traktowani jako podatnicy.
Syndyk po śmierci upadłego
W postępowaniu upadłościowym wszczętym już po śmierci dłużnika syndyk nie pełni roli podatnika ani jego następcy prawnego. Nie wykonuje on też samodzielnie obowiązków podatkowych. Jego rola sprowadza się do zarządzania majątkiem zmarłego, jednak bez przeniesienia na niego statusu podatnika.
Co więcej, sądy podkreślają, że zmarły przedsiębiorca nie może być uznany za upadłego, gdyż zdolność prawna osoby fizycznej wygasa z chwilą jej śmierci. W konsekwencji, ani zmarły, ani syndyk nie mogą zostać uznani za podatnika podatku od nieruchomości – ten status przysługuje spadkobiercom.
Takie stanowisko zajął m.in. WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 27 maja 2025 r. sygn. akt. I SA/Gd 192/25 zajmował się sprawą w której organ interpretacyjny uznał, że zmarły przedsiębiorca pozostaje podatnikiem podatku od nieruchomości, mimo iż postępowanie upadłościowe toczyło się już po jego śmierci.
WSA nie zgodził się z organem interpretacyjnym stwierdzając, że zmarły przedsiębiorca, wobec którego prowadzone jest postępowanie upadłościowe, nie może być podatnikiem podatku od nieruchomości bowiem zdolność prawna osoby fizycznej w zakresie praw majątkowych wygasa z chwilą jej śmierci.
