Ważna nowelizacja KPC. Czy zmierzamy do ograniczenia formalizmu?
Nowelizacja ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm., dalej jako: „KPC”) z dnia 5 sierpnia 2025 r. przewiduje wiele zmian, które zaczną obowiązywać w różnych terminach. Pierwszy pakiet zmian wszedł w życie już od dnia od 10 września 2025 r. i te właśnie zmiany opisuję poniżej.
Likwidacja przepisu o automatycznym zwrocie pism procesowych od pełnomocników (art. 130 ¹a k.p.c.)
Nowelizacja uchyla art. 130 ¹a k.p.c., który dawał przewodniczącemu sądu możliwość zwrotu pisma procesowego złożonego przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię, jeśli pismo nie spełnia warunków formalnych — i to bez wezwania strony do uzupełnienia braków.
W praktyce nie będzie już możliwe zwrócenie pisma z powodu drobnej literówki lub błędu formalnego, jeśli tylko brak nie uniemożliwia nadania mu biegu merytorycznego.
Zamiast zwrotu będzie stosowana procedura wezwania do uzupełnienia braków, co jest dużym ułatwieniem dla zawodowych pełnomocników, którzy nie będą musieli ponownie podejmować wszystkich czynności, które są wymagane przy ponownym wnoszeniu wniosku, a jedynie uzupełnią braki pism, wskazane przez sąd.
Doprecyzowanie doręczeń elektronicznych i Portalu Informacyjnego (art. 131¹ i 131¹a)
W art. 131¹ § 2 k.p.c. wprowadzono regulację, że jeśli doręczenie za pośrednictwem Portalu Informacyjnego nie zostanie potwierdzone elektronicznie, to pismo uważa się za skutecznie doręczone z upływem 14 dni od daty zamieszczenia w Portalu.
To rozwiązanie wypełnia lukę, która powstała po wprowadzeniu doręczeń za pośrednictwem portalu informacyjnego sądów powszechnych, gdy brak jest potwierdzenia doręczenia – upraszcza procedurę i daje jasność co do skutku doręczenia w razie braku potwierdzenia.
Nadto wprowadzono przepis regulujący doręczenia za pomocą adresu do doręczeń elektronicznych .
Ułatwienia w mediacji
Nowelizacja chce zwiększyć efektywność i dostępność mediacji w postępowaniach cywilnych. Zmiany obowiązujące w tym zakresie od 10 września to:
Domniemana zgoda na mediację — zmieniono art. 183⁸ § 2 k.p.c.: jeśli strona nie wyrazi sprzeciwu w terminie tygodnia od doręczenia postanowienia o skierowaniu do mediacji, brak odpowiedzi traktowany będzie jako zgoda dorozumiana na mediację.
Ugody podczas posiedzeń zdalnych — podczas posiedzeń online będzie możliwe zawarcie ugody bez fizycznego podpisu stron; sąd stwierdzi w protokole, że podpisanie nie było możliwe i jednocześnie uwzględni tę czynność jako skuteczną ugodę.
Jeśli protokół z mediacji lub sama ugoda będą sporządzone w formie elektronicznej, można je podpisać za pomocą kwalifikowanego podpisu elektronicznego (art. 183¹² § 2² k.p.c)
Usprawniono komunikację mediatora z stronami – sąd ma niezwłocznie udostępnić mediatorowi dane kontaktowe (adres, e-mail, telefon) jakie strony mają w aktach.
Inne istotne zmiany
Dokonano zmiany art. 185 § 3, art. 205⁸ § 2 oraz art. 223 § 1 zdanie trzecie — tj. dostosowano regulacje do realiów posiedzeń zdalnych, w tym stworzono możliwość zawierania ugód bez fizycznego podpisu.
Zmiany, które wejdą w życie później (2026, 2027)
Choć już od 10 września obowiązują pierwsze zmiany, nowelizacja przewiduje również kolejne etapy wdrożenia nowych przepisów:
1 marca 2026 r. — istotne zmiany dotyczące pełnomocnictwa elektronicznego (obowiązek opatrzenia kwalifikowanym podpisem, podpis zaufany lub podpis osobisty) oraz dopuszczanie załączników elektronicznych, poświadczanie dokumentów przez pełnomocników w systemie teleinformatycznym.
marca 2027 r. — profesjonalni pełnomocnicy będą mieli obowiązek korzystania z formy elektronicznej przy wnoszeniu pism (z wyjątkiem pewnych kategorii) po okresie przejściowym.
Nowe regulacje dotyczą też obowiązkowej mediacji w sprawach budowlanych / związanych z robotami budowlanymi, które mają wejść w życie od marca 2026 r. (art. 458³a k.p.c).
Podsumowanie
W mojej ocenie wprowadzone zmiany należy ocenić bardzo pozytywnie. Nowe przepisy nie tylko uzupełniają luki prawne związane ze stopniową „elektronizacją” postępowań sądowych, ale także wprowadzają możliwości (a w późniejszym etapie obowiązek) dokonywania pewnych czynności w formie elektronicznej. Dodatkowo brak możliwości zwrotu pisma z powodu braków formalnych przyczyni się również do uproszczenia i skrócenia procedury, a mediacja stanie się bardziej praktycznym narzędziem do ugodowego zakończenia sporu.
Profesjonalni pełnomocnicy i strony muszą się jednak przygotować na coraz większy obrót dokumentami elektronicznymi, konieczność użycia podpisów elektronicznych i korzystania z Portalu Informacyjnego / systemów sądowych.
