Wezwanie do złożenia oświadczenia o składnikach majątkowych – znaczenie, funkcja i skutki
- Podstawa prawna i charakter wezwania
Wezwanie do złożenia oświadczenia o posiadanych składnikach majątku stanowi środek nadzorczy przewidziany w art. 39 Ordynacji podatkowej. Może zostać skierowane do podatnika w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, jeżeli organ poweźmie uzasadnioną obawę niewykonania zobowiązania podatkowego. Oświadczenie obejmuje informacje o nieruchomościach, ruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą posłużyć do zabezpieczenia należności podatkowych poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej albo zastawu skarbowego.
- Zakres i sposób sporządzenia oświadczenia
Podatnik zobowiązany jest do sporządzenia oświadczenia w sposób rzetelny i zgodny z prawdą. Organ ma obowiązek pouczyć go o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań wynikającej z art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Dane zawarte w oświadczeniu służą organowi do oceny, które składniki majątkowe mogą zostać wykorzystane do zabezpieczenia zobowiązań podatkowych.
- Odmowa złożenia oświadczenia i jej konsekwencje – w świetle orzecznictwa
Ordynacja podatkowa dopuszcza odmowę złożenia oświadczenia przez podatnika (art. 39 § 2 o.p.). Odmowa ta nie jest sankcjonowana, jednak nie blokuje dalszych działań organu zmierzających do ustalenia stanu majątku oraz ewentualnego zastosowania zabezpieczenia.
Te kwestie zostały wyraźnie podkreślone w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 13 sierpnia 2025 r., I SA/Gl 1011/24, w którym wskazano, że:
„Odmowa złożenia oświadczenia o stanie majątku, o którym mowa w art. 39 § 1 o.p., nie może być sama w sobie argumentem uzasadniającym wydanie decyzji o zabezpieczeniu, jednak celem oświadczenia jest usprawnienie i uproszczenie analizy zasobów majątkowych strony, a nie dostarczenie dowodu zupełnego na istnienie lub brak zasobów majątkowych podatnika. Art. 39 § 2 o.p. przewiduje, że podatnik może odmówić złożenia takiego oświadczenia, ale w takiej sytuacji godzi się na ustalenie przez organ podatkowy jego sytuacji majątkowej w oparciu o wszelkie możliwe posiadane przez niego informacje.”
Oznacza to, że choć odmowa złożenia oświadczenia nie jest bezpośrednią przesłanką zastosowania zabezpieczenia, to podatnik – rezygnując z przedstawienia danych – oddaje organowi kontrolę nad sposobem ustalenia jego sytuacji majątkowej, często w oparciu o dane cząstkowe, zewnętrzne lub mniej korzystne dla podatnika.
- Znaczenie otrzymania wezwania – praktyczne skutki i sygnały dla podatnika
Otrzymanie wezwania sygnalizuje, że organ dostrzega ryzyko niewykonania zobowiązania podatkowego. Choć samo wezwanie nie jest równoznaczne z zastosowaniem zabezpieczenia, oznacza wejście organu w etap intensywnej analizy majątku podatnika i przygotowań do ewentualnego ustanowienia hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. W praktyce jest to poważne ostrzeżenie, że organ uznaje sytuację podatnika za potencjalnie zagrożoną pod kątem wykonania obowiązków podatkowych.
