Wniosek dowodowy w postępowaniu podatkowym, czy musi być uwzględniony?
Gromadzenie dowodów w ramach postępowania podatkowego jest przede wszystkim obowiązkiem organów podatkowych prowadzących postępowanie. Z uwagi na zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu wniosek o przeprowadzenie dowodu może złożyć także podatnik. Jest to bardzo ważna zasada, które często nie jest realizowana przez stronę postępowania lub realizowana jest w stopniu ograniczającym się do przedłożenia dokumentów o które poprosi organ podatkowy.
Zgodnie z art. 122 Ordynacji podatkowej w toku postępowania to organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Zatem to organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Jednak nie oznacza to, że podatnik nie może sam dostarczać dowodów czy zwracać się do organu z żądaniem o ich przeprowadzenie.
W postępowaniu podatkowym panuje wyrażona w art. 191 Ordynacji zasada swobodnej oceny dowodów. Zgodnie z tezą zawartą w wyroku NSA z dnia 5.11.2024 r., sygn. akt II FSK 204/22 Obowiązkiem organu jest zatem ustalanie faktów na podstawie wszechstronnej analizy materiału dowodowego w oparciu o zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Organom podatkowym przyznano uprawnienie do swobodnej oceny poszczególnych dowodów, a zatem prawo do uznania, które z dowodów stanowią wiarygodne źródło twierdzeń o faktach, a które nie. Zarzut dowolnego działania organu można by postawić dopiero wówczas, gdyby ustalenia faktyczne zostały oparte na dowodach dowolnie wybranych, a zatem takich, których wybór nie został poparty odpowiednią argumentacją.
Organy podatkowe mają wprawdzie obowiązek gromadzenia i uzupełniania materiału dowodowego, ale jedynie do momentu uzyskania pewności w zakresie stanu faktycznego sprawy (kompletność materiału dowodowego). Powyższy obowiązek nie jest więc nieograniczony i bezwzględny. Jeżeli organ podatkowy uzna, iż sprawa została wyjaśniona i dysponuje materiałem wystarczającym do wydania rozstrzygnięcia to zakończy postępowanie. Jeżeli stanowisko strony postępowania jest w tym zakresie odmienne może ona zażądać przeprowadzenia dowodu, nawet po otrzymaniu postanowienia o wyznaczeniu 7 dniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.
Jeżeli okoliczności, na które powołuje się strona postępowania, zostały wyczerpująco ustalone innymi dowodami, ale na jej niekorzyść, to organ podatkowy obowiązany jest przeprowadzić wnioskowany dowód, albowiem w przeciwnym razie pozbawiałby stronę czynnego udziału w sprawie, co wynika z tezy wyroku WSA w Poznaniu z dnia 13.03.2025 r., sygn. akt I SA/Po 707/24.
Jednak należy mieć również na uwadze, iż wniosek o przeprowadzenie dowodu musi być możliwy do przeprowadzanie. Nie znajdzie uzasadnienia żądanie przeprowadzenia postępowania dowodowego, które nie jest możliwe do przeprowadzenia np. z uwagi na ukrywanie się świadków czy brak możliwości ustalenia adresu ich pobytu.
W wyroku NSA z dnia 7.02.2025 r., sygn. akt II FSK 20259/23 sąd uznał, że w zgodzie z art. 122 O.p. organy podatkowe podejmowały wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, w tym starały się ustalić miejsce faktycznego pobytu świadka, lecz było to niemożliwe. W efekcie nie był obiektywnie możliwy do przeprowadzenia dowód z przesłuchania świadka M. G., lecz nie może to obciążać organów podatkowych w zakresie naruszenia art. 122 O.p. (..). Tym samym należy stwierdzić, że organ podatkowy podjął działania w celu uwzględnienia żądania Strony przesłuchania świadka, lecz dowodu tego nie można było przeprowadzić z przyczyn obiektywnych. W rezultacie Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że nie doszło w sprawie do naruszenia art. 188 O.p.
Podsumowując powyższe, strona powinna wiedzieć, iż może składać wnioski dowodowe jak również zlecać ich przeprowadzenie organowi podatkowemu. Jednak w sytuacji, gdy organ podatkowy nie będzie miał możliwości ich przeprowadzenie, nie będzie to stanowiło naruszenia zasady wyrażonej w art. 188 Ordynacji podatkowej, dotyczącej uwzględnienia żądania strony w zakresie przeprowadzenia dowodu.
