Bezczynność i przewlekłość działania organów podatkowych

Instytucja ponaglenia i skarga na bezczynność służą do zwalczania zarówno braku działania organów podatkowych, jak i przewlekłości ich działania. Są to środki mające zdyscyplinować organ oraz zmierzać do jak najszybszego załatwienia sprawy w przypadku zwlekania organu bądź przekroczenia terminów określonych w przepisach ordynacji podatkowej,

Konstrukcja tych instytucji jest zatem związana zarówno ze sprawą podatkową jak i z organem ją prowadzącym. To bowiem działanie, a konkretnie zaniechanie organu określonego przepisami prawa do załatwienia danego rodzaju sprawy, będąc przedmiotem niezadowolenia strony, staje się przyczyną skorzystania z odpowiednich środków.

Ponaglenie

Terminy na załatwienie spraw przez organy podatkowe zostały unormowane w art. 139 ustawy Ordynacja podatkowa (OP). Zgodnie z art. 140 OP, mającym charakter procesowy, porządkowy, informacyjny i dyscyplinujący organy podatkowe, o każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy obowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

Ten sam obowiązek ciąży na organie podatkowym również w przypadku, gdy niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od organu. Ustawodawca dopuszcza możliwość niezałatwienia sprawy w pierwotnie wyznaczonym terminie przez organ podatkowy, jednak nakłada również pewne obowiązki, których niespełnienie może się wiązać z koniecznością wystosowania ponaglenia do organu podatkowego przez stronę danej czynności.

Zgodnie zatem z art. 141 OP na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie lub terminie stronie służy ponaglenie do organu podatkowego wyższego stopnia bądź też do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej albo dyrektora izby administracji skarbowej.

Skarga na bezczynność

Skarga na bezczynność organu podatkowego nie może zostać wniesiona przed rozpatrzeniem ponaglenia (w sprawie nie wnosi się wezwania do usunięcia naruszenia prawa), o którym mowa w art. 141 OP, a gdyby została wniesiona przed ponagleniem, należy ją uznać za przedwczesną, a tym samym niedopuszczalną w rozumieniu art. 58 § 1 pkt 6 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - PPSA.

Skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu.

Orzekając w sprawie dotyczącej skargi na bezczynność organu, sąd nie przeprowadza kontroli określonego aktu lub czynności danego organu, lecz biorąc za podstawę stan faktyczny i prawny danej sprawy, rozstrzyga, czy istotnie organ pozostaje w bezczynności, czy też nie. Stwierdzenie bezczynności obliguje sąd do zobowiązania organu do dokonania czynności, której zaniechał.

Różnica pomiędzy przewlekłością a bezczynnością polega na tym, że przy przewlekłości organy działają opieszale lub tylko pozorują działanie, a przy stanie bezczynności istnieje brak jakichkolwiek działań ze strony organu podatkowego 

Odpowiedzialność pracownika organu podatkowego za nieterminowe załatwienie sprawy

Ponaglenie czy skarga na bezczynność wiążą się też z wyciągnięciem konsekwencji w samym organie podatkowym. Zgodnie z art. 142 OP podstawą odpowiedzialności pracownika organu podatkowego może być nieuzasadnione:

• niezałatwienie sprawy w terminie;
• niedopełnienie obowiązku wynikającego z art. 140 OP;
• niezałatwienie sprawy w dodatkowym terminie ustalonym zgodnie z art. 141 § 2 OP

Spełnienie jednej z powyższych przesłanek rodzi obligatoryjny obowiązek podlegania pracownika organu podatkowego odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej przepisami prawa. 

Podsumowanie

Przed wystosowaniem ponaglenia należy zweryfikować, czy organ podatkowy miał graniczny termin na załatwienie sprawy, czy przekroczył ten termin, czy przekroczył termin bez uzasadnionej przyczyny i czy wyznaczył nowy termin na załatwienie sprawy. Informacje te strona może powziąć nie tylko z dokumentów przekazywanych jej w toku załatwianych przez organ podatkowy spraw, ale także dokonując wglądu w akta prowadzonej sprawy.

Zaniechanie organu określonego przepisami prawa do załatwienia danego rodzaju sprawy, będąc przedmiotem niezadowolenia strony, staje się przyczyną skorzystania z odpowiednich środków zmierzających do zmiany istniejącego stanu postępowania – bezczynności organu.