Jak kontrole w cenach transferowych wpływają na działalność grup kapitałowych – praktyka polskich organów podatkowych

Spis treści

1. Wprowadzenie
2. Zakres i intensywność kontroli
3. Kryteria wyboru podmiotów do kontroli
4. Obszary szczególnego zainteresowania organów podatkowych
5. Konsekwencje kontroli dla grup kapitałowych
6. Znaczenie Wytycznych OECD
7. Jak przygotować się do kontroli?
8. Podsumowanie

Wprowadzenie

Ceny transferowe odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu grup kapitałowych, zwłaszcza tych działających na rynkach międzynarodowych. Transakcje między podmiotami powiązanymi muszą być zgodne z zasadą ceny rynkowej, aby uniknąć sztucznego transferu dochodów do jurysdykcji o niższym opodatkowaniu. W Polsce kontrole podatkowe w zakresie cen transferowych są coraz bardziej intensywne, co wymusza na przedsiębiorstwach większą staranność w dokumentacji i planowaniu podatkowym.

Zakres i intensywność kontroli

Polskie organy podatkowe znacząco zwiększyły liczbę kontroli w zakresie cen transferowych. Tylko w 2023 roku przeprowadzono ponad 12,8 tys. kontroli podatkowych oraz ponad 7 tys. kontroli celno-skarbowych, z czego duża część dotyczyła transakcji między podmiotami powiązanymi. Urzędy skarbowe szczególnie koncentrują się na:

• transakcjach transgranicznych,
• podmiotach osiągających straty przy jednoczesnym wzroście przychodów grupy,
• podmiotach prowadzących działalność w specjalnych strefach ekonomicznych,
• transferach wartości niematerialnych, takich jak opłaty licencyjne, opłaty za znaki towarowe czy usługi doradcze.
  
  

Kryteria wyboru podmiotów do kontroli

Wybór firm do kontroli nie jest przypadkowy – organy podatkowe stosują analizę ryzyka, która uwzględnia m.in.:

• stosunek dochodu operacyjnego do przychodów (wskaźnik rentowności),
• poziom opłat licencyjnych i usług niematerialnych w stosunku do przychodów,
• relacje finansowe z podmiotami zlokalizowanymi w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową,
• zmiany w strukturze korporacyjnej, zwłaszcza restrukturyzacje skutkujące zmianami w rozliczeniach podatkowych.
  
  

Obszary szczególnego zainteresowania organów podatkowych

1. Usługi niematerialne

Organy podatkowe coraz częściej kwestionują zasadność opłat za usługi niematerialne, takie jak doradztwo strategiczne, zarządzanie, marketing czy IT. Kluczowe jest wykazanie rzeczywistego charakteru tych usług oraz ich wartości dodanej dla odbiorcy. W wielu przypadkach podatnicy mają trudności w dostarczeniu wystarczających dowodów na faktyczne wykonanie usług.

2. Finansowanie wewnątrzgrupowe

Polskie organy podatkowe analizują oprocentowanie pożyczek i kredytów wewnątrzgrupowych, zwracając uwagę na rynkowy charakter warunków tych transakcji. Jeśli oprocentowanie znacząco odbiega od warunków rynkowych, może to prowadzić do doszacowania dochodu.

3. Przenoszenie wartości niematerialnych i prawnych

W przypadku transferów własności intelektualnej (np. znaków towarowych czy patentów) kontrolerzy sprawdzają, czy ceny ustalone w transakcjach odpowiadają wartościom rynkowym. W przeszłości kwestionowano przypadki, w których wartości te były zaniżane w celu obniżenia podstawy opodatkowania w Polsce.

Konsekwencje kontroli dla grup kapitałowych

Zwiększona liczba kontroli oraz ich dokładność powodują, że grupy kapitałowe muszą bardziej skrupulatnie dokumentować transakcje wewnątrzgrupowe. Kluczowe konsekwencje to:

• doszacowanie dochodu i konieczność zapłaty dodatkowego podatku wraz z odsetkami,
• możliwość nałożenia sankcji – kary finansowe dla przedsiębiorstwa oraz odpowiedzialność karna skarbowa członków zarządu,
• zwiększona liczba sporów podatkowych, które mogą trwać latami i generować znaczne koszty prawne.
  
  

Znaczenie Wytycznych OECD

W ostatnich latach polskie sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny, podkreślają konieczność stosowania Wytycznych OECD w zakresie cen transferowych. Organy podatkowe powinny więc bazować na międzynarodowych standardach, co daje podatnikom możliwość skuteczniejszej obrony w przypadku ewentualnych sporów.

Jak przygotować się do kontroli?

Aby minimalizować ryzyko negatywnych konsekwencji kontroli cen transferowych, grupy kapitałowe powinny:

1. Prowadzić rzetelną dokumentację cen transferowych – każdy podmiot powiązany powinien posiadać szczegółową dokumentację, uzasadniającą rynkowość ustalonych warunków.
2. Regularnie analizować transakcje wewnątrzgrupowe – monitoring wskaźników finansowych pozwala na wcześniejsze wykrycie potencjalnych zagrożeń.
3. Konsultować się z doradcami podatkowymi – w przypadku złożonych struktur korporacyjnych warto skorzystać z usług ekspertów specjalizujących się w cenach transferowych.
4. Dokumentować realne świadczenie usług niematerialnych – w szczególności należy gromadzić e-maile, raporty, analizy czy umowy potwierdzające faktyczne wykonanie usług.

Podsumowanie

Kontrole w zakresie cen transferowych mają istotny wpływ na działalność grup kapitałowych w Polsce. Wzmożone działania organów podatkowych skłaniają przedsiębiorstwa do bardziej precyzyjnego dokumentowania transakcji wewnątrzgrupowych oraz dostosowania strategii podatkowej do obowiązujących regulacji. W obliczu rosnącej liczby kontroli oraz potencjalnych doszacowań kluczowe staje się proaktywne podejście i wdrażanie strategii minimalizujących ryzyko podatkowe.