Jesteś przedsiębiorcą? W postępowaniu podatkowym chroni Cię także Konstytucja Biznesu

Ustawa Prawo przedsiębiorców to zbiór reguł mających ułatwić działalność gospodarczą i chronić przedsiębiorców przed nadmierną arbitralnością organów. Ustawa ta, zwana „Konstytucją Biznesu” wprowadza szereg zasad, które mają chronić przedsiębiorcę także w relacjach z administracją. Wśród nich kluczowa jest zasada rozstrzygania wątpliwości co do stanu faktycznego na korzyść przedsiębiorcy (art. 10 ust. 2 Prawa przedsiębiorców). 

Zgodnie z przywołanym przepisem, jeżeli przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, organ rozstrzyga je na korzyść przedsiębiorcy.  

W praktyce: jeżeli organ domaga się np. dodatkowych dokumentów albo kwestionuje dane przedstawione przez przedsiębiorcę – to z mocy art. 10 ust. 2 Prawa przedsiębiorców w sytuacji, gdy nie da się jednoznacznie ustalić stanu faktycznego, należy przyjąć tę wersję, która działa na korzyść przedsiębiorcy. 

To realna ochrona przed opieraniem przez organy swoich twierdzeń na domniemaniach” i przypuszczeniach, wtedy gdy brakuje pewnych dowodów. 

Oczywiście art. 10 ust. 2 nie ma charakteru absolutnego. Ustawodawca przewidział bowiem wyjątki, np. gdy w postępowaniu uczestniczą inne podmioty o sprzecznych interesach, gdy prawo wymaga, by to przedsiębiorca wykazał konkretną okoliczność, albo gdy wymagają tego ważny interes publiczny (np. bezpieczeństwo państwa, ochrona zdrowia itp.). 

Nowa zasada domniemania niewinności podatnika 

Na mocy nowelizacji z 12 września 2025 r. (wejście w życie od 4 listopada 2025 r.), do Ordynacji podatkowej dodano też nowy przepis art. 122 § 2, który formalnie wprowadza do postępowań podatkowych zasadę, że w postępowaniu podatkowym wszczętym z urzędu niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego rozstrzyga się na korzyść strony. 

To długo oczekiwane, wyartykułowane potwierdzenie, tego co w postępowaniu podatkowym było już od zawsze oczywiste. Mamy przecież art. 2a (zasadę in dubio pro tributario) oraz art. 121 § 1 (zasadę zaufania), w myśl których nie należało przecież rozstrzygać wątpliwości do faktów na korzyść fiskusa – czyli na niekorzyść podatnika. Byłby to przecież absurd. 

Nowe regulacje oznaczają niemniej formalne rozszerzenie zasady domniemania niewinności na podatników, czyli jeżeli organ skarbowy nie będzie w stanie jednoznacznie wykazać np. że dana hipotetyczna sprzedaż miała miejsce albo że dana usługa została wykonana — to wątpliwości powinny być rozstrzygnięte na korzyść podatnika. Mamy też zakres szerszy niż w Prawie przedsiębiorców, bo przecież nie każdy podatnik musi być przedsiębiorcą. 

Żeby nie było zbyt miło, w ustawie, przy wspomnianej zasadzie domniemania niewinności, określone zostały również wyjątki  np. brak stosowania tej zasady, gdy w postępowaniu są strony o sprzecznych interesach, gdy prawo wymaga, by strona wykazała określone okoliczności, albo gdy interes publiczny wymaga innego rozstrzygnięcia.  

Wnioski 

W sporze z fiskusem masz dziś silniejsze instrumenty ochrony w postępowaniu podatkowym aniżeli przed 4 listopada br. Organy muszą bowiem liczyć się z tym, że ewentualne wątpliwości zostaną rozstrzygnięte po Twojej stronie – zarówno te co do prawa, jak też te odnoszące się do okoliczności faktycznych. 

Jednocześnie przywołane przepisy Konstytucji Biznesu oraz nowa zasada z Ordynacji podatkowej to nie gwarancja automatycznego „uniewinnienia” podatnika. Należy oczekiwać jednak od organów, że przewidziane w ustawie odstępstwa od stosowania tych zasad nie będą nadużywane.  

Jeśli masz wrażenie, że w Twojej sprawie organ rozstrzyga wątpliwości na swoją korzyść, skontaktuj się ze mną, a postaram się temu zaradzić!