Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe
Kiedy można wznowić postępowanie podatkowe?
Wznowienie postępowania podatkowego nie jest możliwe „na życzenie” podatnika. To wyjątkowy środek prawny, który można zastosować wyłącznie wtedy, gdy wystąpią ściśle określone w ustawie okoliczności. Zgodnie z art. 240 § 1 Ordynacji podatkowej katalog tych przypadków jest zamknięty, co oznacza, że poza wskazanymi w przepisie sytuacjami wznowienie nie może zostać przeprowadzone.
Poniżej przedstawiam najczęstsze sytuacje, w których wznowienie postępowania podatkowego jest dopuszczalne.
Nowe okoliczności lub nowe dowody
To najczęstsza przyczyna wznowienia postępowania. Chodzi o takie fakty lub dokumenty, które istniały już w dniu wydania decyzji, ale organ podatkowy nie miał o nich wiedzy.
Zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2025 r. (II FPS 3/25) nie ma znaczenia, czy znał je sam podatnik. Wznowienie jest więc możliwe nawet wtedy, gdy podatnik miał dostęp do tych informacji, lecz ich nie ujawnił, a organ nie był ich świadomy.
Przykład: po kilku latach okazuje się, że w aktach firmy znajdował się dokument potwierdzający prawo do zwolnienia podatkowego, o którym urząd nie wiedział.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości UE
Wznowienie można przeprowadzić również wtedy, gdy po wydaniu decyzji Trybunał Konstytucyjny lub TSUE orzeknie, że przepis, na podstawie którego wydano decyzję, był niezgodny z Konstytucją RP lub prawem Unii Europejskiej.
W takiej sytuacji decyzja oparta na wadliwym przepisie traci swoją podstawę prawną i może zostać uchylona. To zabezpieczenie dla podatników przed skutkami stosowania prawa, które później uznano za niezgodne z zasadami wyższego rzędu.
Fałszywe dowody lub nieprawdziwe zeznania
Kolejną przesłanką jest sytuacja, gdy decyzja została wydana na podstawie sfałszowanego dokumentu, fałszywych zeznań lub nierzetelnej opinii biegłego. Jeżeli okaże się, że materiał dowodowy był w jakikolwiek sposób zmanipulowany lub nieprawdziwy, organ ma obowiązek ponownie rozpatrzyć sprawę. To klasyczny przykład, w którym wznowienie postępowania służy przywróceniu sprawiedliwości proceduralnej.
Wydanie decyzji w wyniku przestępstwa
Wznowienie jest również możliwe, gdy decyzja została wydana w wyniku popełnienia przestępstwa, np. przekupstwa, fałszerstwa, przekroczenia uprawnień lub poświadczenia nieprawdy. Innymi słowy – jeśli decyzja została „załatwiona” nielegalnie, nie może pozostać w obrocie prawnym.
Udział w sprawie osoby podlegającej wyłączeniu
Każdy urzędnik prowadzący sprawę podatkową musi zachować pełną bezstronność.
Jeżeli w wydaniu decyzji uczestniczyła osoba, która powinna być wyłączona (np. była w konflikcie interesów albo powiązana rodzinnie z podatnikiem), to mamy do czynienia z istotnym naruszeniem procedury. W takiej sytuacji decyzję może wydać nowy, niezależny skład organu, a sprawa zostaje wznowiona.
Brak wymaganego stanowiska innego organu
Czasami przepisy wymagają, by przed wydaniem decyzji organ podatkowy uzyskał opinię, zgodę lub stanowisko innej instytucji – np. biegłego, konserwatora zabytków czy nadzoru budowlanego. Jeśli tego nie zrobił, decyzja została wydana z naruszeniem obowiązujących procedur, co uzasadnia wznowienie postępowania.
Zmiana lub uchylenie decyzji, na której oparto rozstrzygnięcie
Wznowienie jest także możliwe, gdy decyzja podatkowa została oparta na innym rozstrzygnięciu (np. decyzji innego organu lub wyroku), które później uchylono lub zmieniono. Taka sytuacja jest częsta np. w sprawach, w których decyzja o wysokości podatku zależy od wcześniejszej decyzji dotyczącej innego zobowiązania, która została później unieważniona.
Podsumowanie
Każda z wymienionych przesłanek dotyczy sytuacji wyjątkowych – takich, które podważają prawidłowość lub legalność pierwotnego rozstrzygnięcia. Wznowienie postępowania nie jest więc „drugą szansą” dla strony niezadowolonej z decyzji, lecz narzędziem naprawienia błędów, które powstały wskutek braku wiedzy, fałszu lub naruszenia prawa.
