Należyta staranność a badanie pochodzenia towaru i posiadanej dokumentacji o pochodzeniu towaru

W dniu  27 marca 2025 r. przed TSUE zapadł wyrok w sprawie C‑351/24 C/C Vámügynöki Kft., która dotyczyła kluczowej kwestii przy ustalaniu wysokości należności celnych jaką jest pochodzenie towaru.

W dużym skrócie sprawa dotyczyła węgierskiego importera, który importował z Kosowa mandarynki jako pochodzące z Turcji, dokumentując to pochodzenie świadectwem pochodzenia EUR.1 wystawionym przez organy celne Kosowa (w oparciu o art. 32 tzw. konwencji regionalnej PEM). Pochodzenie to zostało zakwestionowane przez węgierską administrację celną – organ ten jednak nie przeprowadził konsultacji z organem wstawiającym świadectwo.

Zgodnie z regulacjami Unijnego kodeksu celnego (UKC) tj. art. 119 ust. 1 i 3 (…)  kwota należności celnych przywozowych lub wywozowych zostaje zwrócona lub umorzona, jeżeli w wyniku błędu popełnionego przez właściwe organy kwota odpowiadająca długowi celnemu pierwotnie podana do wiadomości była niższa niż kwota należna, z zastrzeżeniem spełnienia następujących warunków (a) w normalnych okolicznościach dłużnik nie mógł wykryć tego błędu; oraz (b) dłużnik działał w dobrej wierze.

Uznaje się, że dłużnik działa w dobrej wierze, jeżeli może udowodnić, że w okresie przedmiotowych operacji handlowych zachował należytą staranność w celu zapewnienia spełnienia wszystkich warunków korzystania z preferencyjnego traktowania.

Należy bowiem pamiętać, że świadectwo EUR.1 zezwala na zastosowanie preferencyjnej stawki celnej zgodnie z zawartą przez UE umową handlową. Jeśli jednak preferencja nie przysługuje, ale gdy zostanie zastosowana z powodu wadliwie wystawionego świadectwa, dłużnik może domagać się zwrotu lub umorzenia cła, o ile działał w dobrej wierze.

Ponadto drugim problemem jaki rozstrzygnął TSUE była kwestia obowiązku wszczęcia procedury wyjaśniającej przez administrację węgierską (jako kwestionującą prawidłowość dowodu pochodzenia) na podstawie art. 32 Konwencji regionalnej, która przewiduje taką procedurę.

TSUE stwierdził, że brak jest obowiązku wszczęcia takiej procedury, jeżeli organy celne są w stanie od razu stwierdzić, bez konieczności jakiegokolwiek badania, że dowód pochodzenia jest nieprawidłowy. Byłoby tak w szczególności w przypadku, gdyby okazało się, że świadectwo przewozowe wystawione przez organy celne umawiającej się strony wywozu dla danych towarów jest dotknięte oczywistym błędem co do prawa związanym z możliwością skorzystania z preferencyjnego traktowania w zakresie tych towarów na podstawie konwencji regionalnej (pkt 33 wyroku).

Ponadto TSUE wskazał, że domniemanie prawne ustanowione w art. 119 ust. 3 UKC, zgodnie z którym wydanie takiego świadectwa uważa się za błąd, którego dłużnik nie mógł wykryć w normalnych okolicznościach, nie znajduje zastosowania i należy wówczas zbadać, czy w rzeczywistości dłużnik ten mógł w normalnych okolicznościach wykryć ten błąd.

Powyższy wyrok wskazuje na jedną zasadniczą kwestię, która zdaje się nie wydostawać poza aspekt proceduralny rozstrzygnięcia TSUE. Mianowicie jak doniosłe znaczenie ma zachowanie należytej staranności w przypadku badania pochodzenia towaru i jego dokumentowania. W skrócie można postawić tezę, że brak dochowania należytej staranności wystąpi w sytuacji nie braku wiedzy ale braku działania po stronie przedsiębiorcy. Pokazuje to jak istotne są procedury wewnętrzne np. compliance pochodzenia towaru dla potrzeb celnych oraz procedura dokumentowania pochodzenia. Powyższe w znaczącym stopniu podnosi bezpieczeństwo przedsiębiorcy jak i pozwala uniknąć wielu ryzykownych decyzji czy późniejszych kłopotów przy odprawach celnych.