Nowy EUDR: uproszczenia zamiast odroczenia terminu

1. Wstęp 
2. Brak pełnego odroczenia, ale propozycja okresów przejściowych 
3. Propozycja uproszczeń 
4. Obowiązki dokumentacyjne i technologiczne 
5. Okresowa ocena funkcjonowania EUDR 
6. Legislacja w Polsce  
7. Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorstw 
8. Podsumowanie  

1. Wstęp 

Unijne Rozporządzenie w sprawie produktów powiązanych z wylesianiem i degradacją lasów (EUDR) wkracza w decydującą fazę wdrażania, a równocześnie trwają prace nad jego istotną nowelizacją. Zmiany te mają z założenia ułatwić przedsiębiorcom dostosowanie się do wymogów, jednak nie oznaczają pełnego odroczenia obowiązków, na co liczyło wiele firm. Propozycja przynosi zarówno uproszczenia, jak i nowe wyzwania — zwłaszcza dla podmiotów funkcjonujących w złożonych łańcuchach dostaw. 

2. Brak pełnego odroczenia, ale propozycja okresów przejściowych 

Planowane zmiany nie przewidują przesunięcia głównej daty rozpoczęcia obowiązywania przepisów dla dużych i średnich przedsiębiorstw – pozostaje nią 30 grudnia 2025 r. Jednocześnie jednak ma zostać wprowadzony półroczny okres przejściowy, obowiązujący do 30 czerwca 2026 r. W tym czasie działania nadzorcze mają koncentrować się przede wszystkim na informowaniu, edukacji i korekcie błędów, a nie na nakładaniu kar. 

Dla mikro i małych przedsiębiorstw planowane jest przesunięcie wejścia w życie wymogów o dodatkowy rok — do 30 grudnia 2026 r. Nie jest to jednak zasada bez wyjątków. Firmy, które utraciły status małego przedsiębiorcy w ostatnich latach, mogą zostać objęte wcześniejszym terminem, co oznacza, że część sektora MŚP nie skorzysta z wydłużonego okresu przygotowawczego. 

3. Propozycja uproszczeń  

DDS tylko dla podmiotów po raz pierwszy wprowadzających produkt na rynek UE 

Najważniejszym elementem nowelizacji jest redefinicja zakresu odpowiedzialności w łańcuchu dostaw. Obecnie obowiązek składania oświadczeń należytej staranności (DDS) często rozciąga się na liczne podmioty. Zmiana przewiduje, że DDS będzie spoczywał wyłącznie na pierwszym podmiocie wprowadzającym produkt na rynek Unii Europejskiej. 

Pozostałe podmioty nie będą musiały składać własnych deklaracji DDS — ich rola zostanie ograniczona do zapewnienia identyfikowalności produktów i przekazywania numerów referencyjnych deklaracji. W praktyce oznacza to: 

• mniejszą liczbę deklaracji, 

• większą odpowiedzialność podmiotów, które po raz pierwszy wprowadzają produkt na rynek UE,  

• uproszczone obowiązki dokumentacyjne po stronie dystrybutorów i przetwórców. 

1. Nowe kategorie podmiotów 

Wprowadzona ma zostać także nowa kategoryzacja uczestników rynku: 

Mikro i mali operatorzy pierwotni 

Podmioty pozyskujące surowce w krajach uznanych za kraje „niskiego ryzyka”. Będą mogły składać jednorazową, uproszczoną deklarację, zamiast pełnego DDS. 

Operatorzy niższego szczebla łańcucha dostaw 

Podmioty przetwarzające lub wprowadzające na rynek produkty na późniejszych etapach łańcucha, będą zobowiązane głównie do prowadzenia rejestru produktów oraz utrzymania ich identyfikowalności, ale nie do wykonywania pełnych procedur oceny dla każdego produktu. 

W systemie EUDR wprowadzony ma zostać jednolity identyfikator deklaracji, który będzie przypisany do konkretnego produktu.  

4. Obowiązki dokumentacyjne i technologiczne 

Nowelizacja utrzymuje wymóg przechowywania dokumentacji przez okres 5 lat. Przedsiębiorstwa będą musiały utrzymywać systemy zdolne do: 

• zbierania danych geolokalizacyjnych, 

• rejestrowania przepływu produktów, 

• powiązywania produktów z identyfikatorami deklaracji, 

• przekazywania danych między uczestnikami łańcucha. 

5. Okresowa ocena funkcjonowania EUDR 

Nowelizacja zakłada też przekształcenie obowiązku okresowej oceny funkcjonowania EUDR. Zamiast wielu odrębnych ocen, zostanie przygotowana jedna, kompleksowa ocena do połowy 2030 roku, a kolejne – co pięć lat. Sugeruje to dążenie do uproszczenia procesu legislacyjnego oraz nadzoru. 

6. Legislacja w Polsce  

Choć trwają prace nad polską ustawą wdrożeniową, która doprecyzuje m.in. kompetencje organów kontrolnych i zasady udostępniania dokumentów, wejście jej w życie może nastąpić później, niż zakładano. Nie zmienia to jednak faktu, że EUDR będzie obowiązywać bezpośrednio.  

Przedsiębiorcy muszą więc przygotować się do stosowania przepisów nawet przy ewentualnym opóźnieniu legislacji krajowej. 

7. Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorstw 

Kto musi przygotować się najszybciej? 

• duże i średnie firmy z branż: drzewno-meblarskiej, rolno–spożywczej, skórzanej, tytoniowej, kauczukowej oraz handlu produktami pochodzenia zwierzęcego, 

• podmioty, które w łańcuchu dostaw pełnią rolę operatora pierwszego wprowadzenia, 

• przedsiębiorstwa, które utraciły status małego przedsiębiorcy i mimo planowanych ułatwień wejdą wcześniej w reżim EUDR. 

Najważniejsze wyzwania 

• pełne zrozumienie i opisanie łańcucha dostaw, 

• gromadzenie danych o pochodzeniu surowców, 

• dostosowanie systemów IT do nowych wymogów, 

• zabezpieczenie jednolitości dokumentacji między współpracującymi podmiotami, 

• potencjalnie większa odpowiedzialność dla operatorów pierwszego wprowadzenia. 

8. Podsumowanie 

Planowana nowelizacja EUDR nie zmienia fundamentalnych celów regulacji. Uproszczenia oraz wydłużony czas dla mniejszych firm to dowód na to, że UE wsłuchała się w głosy przedsiębiorstw. 

Jednocześnie brak pełnego odroczenia oznacza, że firmy powinny traktować przygotowania priorytetowo. Najbliższe miesiące to idealny moment na wdrożenie procesów, przegląd łańcuchów dostaw i ustawienie narzędzi IT tak, by sprostać wymogom nowego modelu należytej staranności.