Profil ryzyka: wysoki. Czy zachowanie Twojej firmy wzbudza podejrzenia skarbówki?

Profil ryzyka: wysoki. Czy zachowanie Twojej firmy wzbudza podejrzenia skarbówki?

1. Wstęp
2. Fiskus jako cyfrowy analityk zachowań
3. Jakie zachowania fiskus może uznać za podejrzane?
4. Jak fiskus wykorzystuje wyniki analizy?
5. Jak możesz ochronić swoją firmę?
6. Podsumowanie

1. Wstęp

W dobie cyfrowej rewolucji fiskus nie tylko zbiera dane – on je analizuje, rozumie i coraz lepiej interpretuje. Za pomocą zaawansowanych algorytmów i narzędzi analitycznych KAS analizuje zachowania podatników i na tej podstawie identyfikuje podmioty, które mogą unikać opodatkowania, zaniżać dochody lub podejmować działania sztucznie obniżające zobowiązania podatkowe.

Brzmi jak science fiction? A jednak to już rzeczywistość.

2. Fiskus jako cyfrowy analityk zachowań

Jeszcze kilka lat temu analiza podatkowa opierała się głównie na dokumentach i ręcznym typowaniu podmiotów. Dziś kluczową rolę odgrywa profilowanie – czyli analiza wzorców zachowań firm na podstawie danych z wielu źródeł:

• plików JPK (struktura sprzedaży, faktury zakupowe, split payment),
• e-fakturowania (w czasie rzeczywistym),
• Centralnego Rejestru Faktur,
• CRBR (powiązania właścicielskie i personalne),
• MDR (schematy podatkowe),
• danych z systemów bankowych (STIR),
• danych z międzynarodowej wymiany informacji (CRS, DAC6, DAC7).

Systemy uczą się, jak wygląda „typowe” zachowanie w danej branży i wychwytują odchylenia, które mogą świadczyć o próbach nadużyć lub manipulacji.

3. Jakie zachowania fiskus może uznać za podejrzane?

1. Nagłe zmiany struktury organizacyjnej

• przekształcenie spółki na inną formę prawną (np. w celu zmiany opodatkowania),
• szybkie zmiany udziałowców lub członków zarządu,
• częste przenoszenie siedziby firmy, szczególnie między województwami.

2. Nieproporcjonalne zmiany wskaźników finansowych

• spadek rentowności przy rosnących przychodach,
• znaczne zwiększenie kosztów usług niematerialnych (np. doradztwo, licencje, marketing),
• nieregularne wypłaty dywidend lub wysokie darowizny.

3. Transakcje z nietypowymi kontrahentami

• współpraca z firmami nowo powstałymi, bez historii podatkowej,
• nagłe pojawienie się dostawcy z innego kraju, w tym w szczególności z krajów o preferencyjnych systemach podatkowych,
• powiązania osobowe z kontrahentem (wykrywalne przez CRBR lub dane kadrowe).

4. Sezonowość raportowania i “czyszczenie” zobowiązań

• wzrost kosztów lub inwestycji w ostatnich miesiącach roku,
• transakcje bilansujące podatek dochodowy lub VAT,
• wyzerowane wyniki finansowe mimo znacznych obrotów.

4. Jak fiskus wykorzystuje wyniki analizy?

Algorytmy nie podejmują decyzji o kontroli – ale tworzą ranking ryzyka podatników. Im więcej anomalii wykryje system, tym wyższa pozycja firmy w tym rankingu. W praktyce oznacza to:

• wzmożoną analizę danych bez informowania podatnika (czynności analityczne),
• działania sprawdzające: wezwania, zapytania, żądania dokumentów,
• kontrolę podatkową lub celno-skarbową.

Co ważne: dane mogą być analizowane nawet wstecznie – np. po kilku latach od rozliczenia, jeśli nowy profil firmy wzbudzi podejrzenia.

5. Jak możesz ochronić swoją firmę?

• Zidentyfikuj zachowania podatkowe swojej firmy, które mogą odbiegać od normy – np. dynamiczne zmiany w kosztach, struktura właścicielska, powtarzalne straty.
• Weryfikuj powiązania – nie tylko formalne, ale też osobowe (np. członkowie rodziny w różnych firmach).
• Dokumentuj swoje decyzje podatkowe i biznesowe – zwłaszcza te, które mogłyby wyglądać nienaturalnie dla algorytmu.
• Zainwestuj w doradztwo prewencyjne – czasem wystarczy analiza danych księgowych, by zauważyć to, co fiskus może potraktować jako nietypowe.

Najważniejsze jednak dziś są: prewencja i bieżące audyty.

W świecie, w którym dane trafiają do organów podatkowych automatycznie i niemal w czasie rzeczywistym, nie opłaca się czekać na kontrolę.

Coraz więcej firm decyduje się na okresowe przeglądy podatkowe, które pozwalają:

• wykryć ryzykowne wzorce zanim zrobi to algorytm fiskusa,
• skorygować błędy i nieścisłości w JPK, CRBR czy strukturze powiązań,
• udokumentować legalność działań – np. w przypadku nagłych zmian w kosztach lub strukturze.

Dobrze przeprowadzony audyt to nie tylko zabezpieczenie na wypadek kontroli, ale także dowód należytej staranności, który może działać na korzyść firmy w razie sporu z fiskusem.

6. Podsumowanie

Dla wielu firm nadal szokujące jest to, że to nie urzędnik, a algorytm może zadecydować o tym, czy firma zostanie skontrolowana. Tymczasem cyfrowy profil podatnika staje się coraz bardziej precyzyjny. A dane – jeśli są sprzeczne, nielogiczne lub po prostu „dziwne” – potrafią powiedzieć fiskusowi więcej, niż niejeden raport audytowy.

W erze cyfrowej transparentności nie wystarczy już być w porządku – trzeba też tak wyglądać w oczach systemu.