Projekt nowelizacji ustawy AML. CRBR z ograniczonym dostępem
W ostatnim czasie Ministerstwo Finansów zaprezentowało projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (u.p.p.p.f.t.), który zawiera istotne zmiany dotyczące funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Planowane zmiany mają na celu nie tylko dostosowanie krajowego prawa do wymogów unijnych, ale również wzmocnienie ochrony danych osobowych i precyzyjne uregulowanie dostępu do informacji zawartych w CRBR.
Co się zmieni? Kluczowe propozycje
- Nowy model dostępu do danych CRBR
Jedną z najbardziej znaczących zmian jest odejście od pełnej jawności rejestru. Zamiast tego wprowadzony zostanie podział na:
- dostęp bezpośredni i niefiltrowany – dla określonych organów publicznych (np. jednostki analityki finansowej, organy ścigania, instytucje nadzorujące przeciwdziałanie praniu pieniędzy),
- dostęp na wniosek – dla podmiotów, które wykażą tzw. uzasadniony interes związany z przeciwdziałaniem przestępczości finansowej.
Taki model ma związek z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE (sprawy C-37/20 i C-601/20), który zakwestionował pełną jawność CRBR jako nieproporcjonalną ingerencję w prywatność.
- Uzasadniony interes – komu będzie przysługiwał dostęp?
Dostęp do CRBR na podstawie uzasadnionego interesu uzyskają m.in.:
- dziennikarze,
- organizacje pozarządowe,
- środowisko naukowe,
- osoby i podmioty weryfikujące potencjalnych partnerów biznesowych,
- organy administracji (np. w zakresie funduszy unijnych, zamówień publicznych),
- dostawcy narzędzi AML/CFT współpracujący z instytucjami obowiązanymi.
Wnioski będą składane elektronicznie, a dostęp udzielany będzie na podstawie weryfikacji dwóch kryteriów: funkcji/zawodu oraz związku z podmiotem objętym wpisem.
- Wydłużony i usystematyzowany proces wnioskowy
Wnioski mają być rozpatrywane w terminie 12 dni roboczych (lub 7 – jeśli wnioskodawca posiada wcześniej wydane potwierdzenie dostępu), z możliwością przedłużenia. Odmowa dostępu wymagać będzie decyzji administracyjnej z możliwością odwołania.
- Nowe przepisy dotyczące ochrony danych
Rejestr przestanie być domyślnie jawny – zamiast tego dane będą udostępniane wyłącznie zgodnie z określonymi procedurami. Przewidziano m.in. prowadzenie ewidencji podmiotów, które uzyskały dane z CRBR, co ma służyć zapewnieniu prawa do informacji dla beneficjenta rzeczywistego w kontekście RODO.
- Usprawnienie raportowania rozbieżności
Instytucje obowiązane nadal będą zobowiązane do zgłaszania do CRBR wszelkich rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w rejestrze a ustalonymi w ramach stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
Harmonogram wdrażania
Do czasu technicznego wdrożenia nowych rozwiązań – czyli uruchomienia systemu obsługującego wnioski o dostęp – informacje będą udostępniane na podstawie oświadczenia wnioskodawcy o istnieniu uzasadnionego interesu, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej. Pełne zasady dostępu, wraz z oceną uzasadnionego interesu przez organ, mają zacząć funkcjonować od 1 lipca 2026 r.
Wnioski
Proponowana nowelizacja w zakresie CRBR to krok w stronę równowagi między przejrzystością a ochroną danych osobowych. Nowe przepisy mają również na celu zwiększenie efektywności w walce z przestępczością finansową poprzez zapewnienie, że informacje o beneficjentach rzeczywistych będą dostępne tylko dla uprawnionych podmiotów, a jednocześnie wiarygodne i aktualne.
