Przymusowe umorzenie udziałów osoby fizycznej a podatki.
Jednym z rodzajów umarzania udziałów w spółkach z o.o. jest przymusowe umorzenie udziałów; niepopularne rozwiązanie, które – być może – wróci do łask, biorąc pod uwagę negatywne orzecznictwo związane z dobrowolnym umorzeniem udziałów (które to NSA postrzega jako transakcję kontrolowaną).
Tryb umarzania udziałów reguluje art. 199 K.s.h. Zgodnie z § 1, Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki. Jednocześnie, zgodnie z §2, Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. Wynagrodzenie to, w przypadku umorzenia przymusowego, nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna zawierać również uzasadnienie.
Umorzenie przymusowe (oraz stanowiące jego odmianę umorzenie automatyczne) udziału może być dokonane bez zgody wspólnika. Jest ono dopuszczalne tylko wówczas, gdy umowa spółki określa przesłanki i tryb przymusowego umorzenia udziału.
W przypadku umorzenia przymusowego nie następuje ono w drodze nabycia udziału własnego przez spółkę od wspólnika, lecz udział podlega prawnemu unicestwieniu mocą samej tylko uchwały zgromadzenia wspólników lub w momencie zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego.
Dochód osiągnięty w związku z umorzeniem przymusowym udziałów w spółce z o.o., powinien zostać zakwalifikowany do dochodów z udziału w zyskach osób prawnych.
Kwalifikacja źródła przychodu i jego opodatkowania
Zgodnie z regulacją art. 24 ust. 5 pkt 1 PIT dochodem (przychodem) z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym także przychody z umorzenia udziałów (akcji) lub ze zmniejszenia ich wartości. Podstawę opodatkowania stanowi w tym przypadku dochód określony w sposób wskazany w art. 24 ust. 5d Ustawy o PIT jako nadwyżka przychodu otrzymanego w związku z umorzeniem nad kosztami uzyskania przychodu obliczonymi zgodnie z art. 22 ust. 1f albo 1g, albo 1ł, albo art. 23 ust. 1 pkt 38, albo 38c PIT.
Jak stanowi art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: Od uzyskanych dochodów (przychodów) pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 52a: z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych.
Należy również podkreślić, że osiągnięty dochód z przedmiotowego umorzenia udziałów - jako podlegający opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - nie powinien zostać zaliczony do podstawy obliczenia daniny solidarnościowej (potwierdza to interpretacja indywidualna z 17.03.2023 r., znak sprawy: 0113-KDIPT2-3.4011.964.2022.2.JŚ).
