Sąd Najwyższy: prawo pierwszeństwa dzierżawcy to nie gwarancja zakupu

Czy prawo pierwszeństwa oznacza obowiązek sprzedaży? To pytanie przez lata budziło wątpliwości wśród dzierżawców nieruchomości rolnych Skarbu Państwa. Ostatecznie rozstrzygnął je Sąd Najwyższy w uchwale z 13 lutego 2025 r. (III CZP 8/24), potwierdzając, że uprawnienie do zakupu ziemi nie zmusza Skarbu Państwa do jej sprzedaży.

W sprawie, którą rozpatrywał Sąd Najwyższy, dzierżawca dużej powierzchni gruntów rolnych chciał skorzystać z prawa pierwszeństwa zakupu. Pomimo wielokrotnych monitów, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa nie przeznaczył tych gruntów na sprzedaż. Dzierżawca pozwał Skarb Państwa, żądając zawarcia umowy sprzedaży.

Sądy niższych instancji oddaliły powództwo, wskazując, że prawo pierwszeństwa nie daje automatycznie prawa do nabycia nieruchomości – oznacza jedynie pierwszeństwo, jeśli właściciel zdecyduje się na sprzedaż. Sąd Najwyższy potwierdził tę interpretację, wskazując, że Skarb Państwa nadal może swobodnie decydować o sprzedaży swoich gruntów.

Uchwała ta ma kluczowe znaczenie dla przyszłych transakcji nieruchomościami rolnymi. Potwierdza, że prawo pierwszeństwa nie jest tożsame z obowiązkiem zawarcia umowy, a dzierżawcy nie mogą wymuszać sprzedaży gruntów, nawet jeśli przez lata je użytkowali.

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego kończy wieloletnie spory i jednoznacznie określa granice prawa pierwszeństwa. Dzierżawcy muszą mieć świadomość, że choć ich pozycja w procesie zakupu jest uprzywilejowana, to ostateczna decyzja zawsze należy do właściciela – Skarbu Państwa. Uchwała ta stabilizuje rynek nieruchomości rolnych i wzmacnia ochronę interesów publicznych, eliminując potencjalne nadużycia w sprzedaży ziemi państwowej.

Postanowienie Izby Cywilnej SN 14 listopada 2023 r., sygnatura akt III CZP 8/24