Wezwanie z art. 155 a art. 169 Ordynacji podatkowej – różnice, które mają realne znaczenie

W postępowaniach podatkowych wezwania kierowane do podatników są jednym z podstawowych narzędzi działania organów. Choć na pierwszy rzut oka mogą wyglądać podobnie, wezwanie wystosowane na podstawie art. 155 Ordynacji podatkowej oraz wezwanie w trybie art. 169 Ordynacji podatkowej pełnią całkowicie odmienne funkcje i wywołują różne skutki prawne. Ich błędne utożsamianie może prowadzić do istotnych problemów procesowych. 

Braki formalne podania – art. 169 Ordynacji podatkowej 

Art. 169 Ordynacji podatkowej ma zastosowanie w sytuacji, gdy podatnik składa pismo, które nie spełnia ustawowych wymogów formalnych. Chodzi tu o wniosek, deklarację, odwołanie lub inne podanie, które z uwagi na swoje braki nie może zostać merytorycznie rozpoznane. Przepis ten nie dotyczy treści sprawy ani oceny zasadności żądania, lecz wyłącznie poprawności formalnej pisma. 

W takim przypadku organ podatkowy jest zobowiązany wezwać stronę do uzupełnienia braków, wyznaczając termin nie krótszy niż siedem dni oraz pouczając o konsekwencjach braku reakcji. Jeżeli podatnik nie uzupełni pisma w terminie, podanie pozostawia się bez rozpatrzenia. Co istotne, nie jest to decyzja administracyjna, lecz czynność materialno-techniczna, która kończy sprawę bez jej merytorycznego rozpoznania. • złożenie pisma w niewłaściwej formie. Jeżeli podatnik nie usunie braków w terminie podanie pozostawia się bez rozpatrzenia. 

Typowe przykłady braków formalnych: 

• brak podpisu, 
• brak wskazania strony lub adresu, 
• brak wymaganych załączników, 
• brak sprecyzowanego żądania. 

Wezwanie z art. 169 Ordynacji podatkowej ma charakter czysto formalny i obligatoryjny. Organ nie ma w tym zakresie luzu decyzyjnego – jeżeli stwierdzi braki formalne, musi zastosować ten przepis, a jednocześnie nie może wykorzystywać go do żądania wyjaśnień czy dokumentów dotyczących istoty sprawy. 

Wezwanie dowodowe w toku postępowania – art. 155 Ordynacji podatkowej 

Zupełnie inny charakter ma wezwanie kierowane na podstawie art. 155 Ordynacji podatkowej. Przepis ten funkcjonuje już w ramach wszczętego postępowania podatkowego i służy realizacji zasady prawdy materialnej. Organ podatkowy może w tym trybie żądać od strony złożenia wyjaśnień, przedstawienia dokumentów lub przekazania określonych informacji, które są niezbędne do prawidłowego ustalenia stanu faktycznego. 

Wezwanie z art. 155 Ordynacji podatkowej ma charakter merytoryczny i dowodowy. Organ działa tu w granicach uznania procesowego, decydując, jakie informacje są konieczne do rozstrzygnięcia sprawy. Brak odpowiedzi na takie wezwanie nie powoduje automatycznego zakończenia postępowania, ale może skutkować dokonaniem ustaleń na podstawie posiadanego materiału dowodowego, często w sposób niekorzystny dla podatnika. W określonych sytuacjach może także prowadzić do zastosowania sankcji porządkowych. 

Dlaczego rozróżnienie ma znaczenie w praktyce 

Prawidłowe odróżnienie wezwania formalnego od wezwania dowodowego ma fundamentalne znaczenie dla ochrony praw podatnika. Art. 169 Ordynacji podatkowej nie może być wykorzystywany jako narzędzie do „wymuszania” aktywności dowodowej strony, natomiast art. 155 nie może zastępować procedury usuwania braków formalnych pisma. Naruszenie tej granicy przez organ podatkowy bywa skutecznym zarzutem w odwołaniu, a następnie w skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego. 

Z perspektywy podatnika lub jego pełnomocnika każdorazowo warto więc zweryfikować, na jakiej podstawie prawnej wystosowano wezwanie i jakie skutki wiążą się z jego zignorowaniem. Od tego zależy nie tylko strategia procesowa, ale często także wynik całego postępowania. 

Podsumowanie 

Choć art. 155 i art. 169 Ordynacji podatkowej posługują się tą samą instytucją wezwania, ich funkcja i znaczenie procesowe są zasadniczo różne. Pierwszy przepis służy ustaleniu stanu faktycznego i ocenie dowodów, drugi natomiast ma zapewnić formalną poprawność pisma inicjującego określone działania organu. Świadome rozróżnianie tych regulacji to jeden z podstawowych elementów skutecznego udziału w postępowaniu podatkowym.