Wgląd w akta sprawy w toku postępowania podatkowego – prawa i ograniczenia strony
W toku postępowania podatkowego jednym z podstawowych uprawnień przysługujących stronie jest prawo do wglądu w akta sprawy. To istotny element zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, a także gwarancja realizacji konstytucyjnej zasady prawa do obrony. Warto wiedzieć, kiedy i jak z tego prawa skorzystać oraz jakie ograniczenia mogą się z tym wiązać.
Spis treści
Jak w praktyce uzyskać wgląd w akta sprawy
Ograniczenia prawa do wglądu w akta
Znaczenie wglądu w akta dla strony
Prawo strony do wglądu w akta sprawy regulują przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, w szczególności:
- art. 178, który stanowi, że strona ma prawo przeglądać akta sprawy oraz sporządzać z nich notatki, odpisy i kopie, prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.
- art. 179, który określa wyjątki od tego prawa.
Strona postępowania podatkowego (podatnik, płatnik, inkasent lub inny uczestnik postępowania) ma prawo do:
- przeglądania akt sprawy w siedzibie organu podatkowego,
- sporządzania notatek, odpisów i kopii dokumentów,
- żądania uwierzytelnionych odpisów lub kopii dokumentów (zwykle odpłatnie).
Prawo to przysługuje stronie na każdym etapie postępowania, także w trakcie kontroli podatkowej, czynności sprawdzających oraz po zakończeniu postępowania – co może być warte skorzystania np. przy składaniu odwołania.
Jak w praktyce uzyskać wgląd w akta sprawy
Aby uzyskać dostęp do akt sprawy, należy zazwyczaj:
- Uzgodnić termin wglądu z urzędem – zazwyczaj odbywa się to poprzez telefoniczne uzgodnienie dogodnego terminu z wyznacza termin w rozsądnym czasie od złożenia wniosku.
- Stawić się osobiście lub przez pełnomocnika – w obecności pracownika urzędu.
W niektórych przypadkach możliwy jest też dostęp elektroniczny (np. przez e-Urząd Skarbowy), jeśli dokumenty są zdigitalizowane.
Ograniczenia prawa do wglądu w akta
Organ podatkowy może odmówić stronie wglądu w całość lub część akt sprawy w sytuacjach szczególnych, określonych w art. 179 § 1 Ordynacji podatkowej, tj. gdy:
- wgląd mógłby utrudnić ustalenie prawdy, np. w toku postępowania dowodowego,
- wgląd naruszałby ważny interes publiczny, np. związany z bezpieczeństwem państwa,
- dokumenty zawierają informacje niejawne lub dane objęte tajemnicą skarbową osób trzecich.
W takim przypadku organ wydaje postanowienie o ograniczeniu prawa wglądu, na które stronie przysługuje zażalenie.
Znaczenie wglądu w akta dla strony
Dostęp do akt sprawy pozwala stronie:
- zweryfikować materiał dowodowy zgromadzony przez organ,
- przygotować się do złożenia wyjaśnień lub uzupełnienia dowodów,
- sporządzić skuteczne odwołanie lub skargę do sądu administracyjnego,
- bronić się przed błędami urzędniczymi lub niekorzystną interpretacją przepisów.
Wgląd w akta ma szczególne znaczenie przed zakończeniem postępowania, gdy organ informuje stronę o możliwości wypowiedzenia się co do zgromadzonego materiału dowodowego (art. 200 Ordynacji podatkowej).
Prawo do wglądu w akta sprawy podatkowej jest jednym z kluczowych uprawnień strony postępowania i elementem zapewniającym transparentność działań organów podatkowych. Choć w wyjątkowych sytuacjach może być ono ograniczone, co do zasady powinno być respektowane i możliwe do zrealizowania na każdym etapie sprawy. Znajomość tego prawa pozwala skutecznie dochodzić swoich racji w kontakcie z organami skarbowymi. Generalnie na każdym etapie warto zaznajomić się z materiałem którym dysponuje organ aby móc skutecznie się bronić i zawczasu przygotować ewentualną kontrargumentację.
