Wszczęcie postępowania GAAR jako nowa przesłanka zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Jedną z wielu pozytywnych dla podatników zmian proponowanych w rządowym projekcie ustawy o zmianie Ordynacji Podatkowej jest usunięcie przesłanki zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego w sytuacji wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (uchylenie art. 70 § 6 pkt 1 OP). Ta dotychczasowa przesłanka była wielokrotnie kwestionowana zarówno przez Trybunał Konstytucyjny, jak i sądy administracyjne, gdzie zarzucano jej instrumentalne nadużywanie przez organy podatkowe wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. 

Niestety, wraz z propozycją usunięcia tej przesłanki, projektodawca zdecydował się na wprowadzenie nowej regulacji. Proponuje się, aby wszczęcie postępowania w sprawie stosowania ogólnej klauzuli o unikaniu opodatkowania - GAAR (art. 119g i następne Ordynacji Podatkowej) albo przejęcie postępowania podatkowego na podstawie tych przepisów stanowiło przesłankę zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. 

Postępowanie GAAR inicjowane jest przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Jest ono groźną bronią organów skarbowych w walce z niedozwolonymi optymalizacjami. Koncentruje się ono na transakcjach, które mają sztuczny charakter i których głównym lub jednym z głównych celów było osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z celem ustawy. W przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania, organ ma prawo do pominięcia skutków podatkowych transakcji i określenia zobowiązania, stosując jedną z trzech fikcji podatkowych (np. fikcję czynności odpowiedniej). Zastosowanie GAAR wiąże się też z naliczeniem dodatkowego zobowiązania podatkowego, wynoszącego standardowo 10% zaniżonego dochodu/zawyżonej straty. 

Autorzy projektu jako kluczowe uzasadnienie proponowanej zmiany wskazują skomplikowany charakter postępowań związanych ze stosowaniem klauzuli GAAR, bowiem najczęściej dotyczą m.in. relacji pomiędzy kilkoma lub kilkunastoma podmiotami oraz ich czasochłonność.  

W myśl projektu bieg terminu przedawnienia miałby się nie rozpoczynać, a rozpoczęty ulegać zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania podatkowego w przypadku unikania opodatkowania. 

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia z przedmiotowego powodu oczywiście nie będzie nieograniczone. Bieg terminu przedawnienia rozpocznie się, a po zawieszeniu będzie biegł dalej, od dnia następującego po dniu doręczenia: 

1. decyzji ostatecznej wydanej z zastosowaniem art. 119a (przepisy traktujące o klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania) lub środków ograniczających umowne korzyści, oraz 

1. decyzji ostatecznej albo postanowienia wydanego na podstawie art. 119k § 1 lub 1a tej ustawy (umorzenie postępowania w sprawie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania). 

Co więcej, by uniknąć sytuacji, w której okres zawieszenia biegu terminu przedawnienia byłby nieznany lub nieprzewidywalny dla podatnika, projektodawca zdecydował się na ustanowienie maksymalnego okresu 2 lat liczonego od dnia wszczęcia postępowania w sprawie stosowania ogólnej klauzuli o unikaniu opodatkowania GAAR. Oznacza to, że zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wszczęcia postepowania w sprawie stosowania klauzuli GAAR nie może trwać dłużej niż 2 lata licząc od wszczęcia lub przejęcia takiego postępowania. 
 

Proponowaną zmianę dość krytycznie ocenił Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. W swoich uwagach do projektu wskazał, że prowadzenie licznych mechanizmów wydłużających lub zawieszających bieg terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych narusza zasadę pewności prawa, a proponowane zmiany, w tym te dotyczące przedawnienia, mogą znacząco pogorszyć sytuację przedsiębiorców z sektora MŚP, zwiększając ich obciążenia administracyjne i ryzyko prawne, natomiast problematyka przedawnienia zobowiązań podatkowych wymaga systemowej i całościowej analizy. 

Przepisy przejściowe przewidują, że nowa przesłanka zawieszenia związana z postępowaniem w przypadku unikania opodatkowania będzie miała zastosowanie do zobowiązań powstałych od dnia wejścia w życie nowej ustawy. W odniesieniu do zobowiązań powstałych przed wejściem w życie ustawy, nadal stosowane będą dotychczasowe przepisy dotyczące zawieszenia biegu terminu przedawnienia w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. 

Projekt ustawy od dnia 4 sierpnia 2025 r. w dalszym ciągu procedowany jest w Rządowym Centrum Legislacji na etapie opiniowania (projekt UD196). Nowe przepisy miałyby wejść w życie z dniem 1 lipca 2026 r.