Zakaz konkurencji w spółce z o.o.
Zakaz konkurencji pełni istotną rolę w funkcjonowaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), której wspólnicy oraz członkowie organów często dysponują informacjami poufnymi, mającymi kluczowe znaczenie dla pozycji rynkowej danego przedsiębiorstwa. Regulacje dotyczące zakazu konkurencji mają na celu ochronę interesów spółki przed działaniami osób, które – korzystając ze swojej pozycji – mogłyby prowadzić działalność sprzeczną z jej interesami.
Podstawy prawne
Zakaz konkurencji w spółce z o.o. został uregulowany przede wszystkim w Kodeksie spółek handlowych (KSH).
W art. 211 KSH wprost uregulowano zakaz konkurencji w stosunku do członka zarządu.Brak jest natomiast analogicznego przepisu w odniesieniu do samego wspólnika.
Zakaz konkurencji – członkowie zarządu
Z przepisu art. 211 KSH wynika, że członek zarządu spółki z o.o. nie może bez zgody spółki:
- zajmować się interesami konkurencyjnymi,
- uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej czy komandytowej,
- uczestniczyć w organach spółek kapitałowych konkurencyjnych,
- uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu.
Zakaz obejmuje więc zarówno prowadzenie własnej działalności konkurencyjnej, jak i współpracę z innymi podmiotami konkurencyjnymi.
Zgoda na działalność konkurencyjną członka zarządu może być udzielona przez organ uprawniony do powoływania zarządu, czyli co do zasady zgromadzenie wspólników (art. 211 § 2 KSH), a jeżeli umowa spółki stanowi inaczej – inny organ lub podmiot (np. rada nadzorcza, rada właścicielska).
Natomiast naruszenie zakazu konkurencji skutkuje możliwością odwołania członka zarządu lub odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec spółki (art. 293 § 1 KSH – odpowiedzialność członków zarządu za szkodę wyrządzoną spółce).
Zakaz konkurencji – Wspólnicy
Wspólnicy spółki z o.o. co do zasady nie są objęci ustawowym zakazem konkurencji. Wynika to z faktu, że spółka z o.o. jest spółką kapitałową, co skutkuje tym, że wspólnik może zaangażować w spółce jedynie kapitał, a obok uczestnictwa w spółce być zaangażowany osobiście w inną działalność, również o zbliżonym do spółki profilu działalności.
Natomiast wspólnicy mogą prowadzić działalność konkurencyjną wobec spółki, o ile:
- umowa spółki nie zawiera postanowień ograniczających prowadzenie takiej działalności,
- nie została zawarta odrębna umowa o zakazie konkurencji (np. przy sprzedaży udziałów, w ramach NDA, w umowie inwestycyjnej).
W praktyce, aby zabezpieczyć interesy spółki, często wprowadza się do umowy spółki postanowienia, które:
- nakładają na wspólników obowiązek lojalności,
- zakazują prowadzenia działalności konkurencyjnej,
- przewidują kary umowne lub umorzenie udziałów w razie naruszenia zakazu.
Istotne jest jednak, aby w umowie wprowadzającej zakaz konkurencji dotyczący wspólnika, określić pojęcie działalności konkurencyjnej i zakres takiego zakazu.
Zakaz konkurencji a rada nadzorcza i prokurenci
KSH nie zawiera wprost zakazu konkurencji wobec członków rady nadzorczej, czy też prokurentów. Można natomiast wprowadzić tego typu zakaz w umowie spółki (w stosunku do członków rady nadzorczej) lub w umowie cywilnoprawnej (w przypadku prokurenta).
Podsumowanie
Zakaz konkurencji w spółce z o.o. to kluczowy instrument ochrony interesów spółki przed nielojalnością członków zarządu i wspólników. Członkowie zarządu są objęci ustawowym zakazem konkurencji, natomiast wspólnicy i inne osoby związane ze spółką – tylko w zakresie, w jakim umowa spółki lub odrębna umowa przewiduje takie ograniczenie.
Skuteczne wprowadzenie zakazu konkurencji w spółce wymaga nie tylko znajomości przepisów KSH, ale również starannego uregulowania tego zagadnienia w dokumentach korporacyjnych i umowach dodatkowych.
