Zamiana kontraktu na umowę o pracę oznacza ryzyko podatkowe 🚨

Rząd planuje rewolucję w nadzorze nad rynkiem pracy. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) ma zyskać prawo do jednostronnego przekształcania umów B2B i zleceń w etaty, jeśli uzna, że współpraca faktycznie odpowiada stosunkowi pracy. Decyzja inspektora będzie wiążąca i wywoła natychmiastowe skutki podatkowe i składkowe. Grubo, prawda?

Trzeba zwrócić uwagę, że takie przekształcenie niesie ze sobą poważne ryzyko dla rozliczeń PIT, VAT i ZUS zarówno dla samozatrudnionych, jak i firm.

Co się zmienia?

Projekt nowelizacji ustawy o PIP i Kodeksu pracy zakłada, że:

• inspektor pracy będzie mógł wydać decyzję administracyjną, w której stwierdzi istnienie stosunku pracy,
• decyzja obejmie m.in. rodzaj umowy, wymiar etatu, miejsce pracy i wysokość wynagrodzenia (co najmniej w kwocie minimalnej, jeśli nie uda się ustalić faktycznej),
• od dnia decyzji zatrudniony nabywa prawa pracownicze (urlop, nadgodziny, ochrona wynagrodzenia),
• pracodawca od tego momentu rozlicza PIT i ZUS jak przy umowie o pracę.

Co ważne – nowe regulacje obejmą także umowy zawarte przed wejściem w życie przepisów, jeśli wciąż będą trwać w tym momencie.

Korekty i odwołania

Projekt przewiduje, że korekta rozliczeń (podatków i składek) za okres sprzed decyzji będzie wstrzymana do czasu rozpatrzenia odwołania.

• Od decyzji okręgowego inspektora pracy (OIP) można odwołać się w ciągu 7 dni do Głównego Inspektora Pracy (GIP).
• GIP ma 30 dni na rozpoznanie sprawy.
• Od decyzji GIP przysługuje z kolei odwołanie do sądu pracy.

Dzięki temu pracodawcy zyskują pewien bufor ochronny, tj. dopóki spór trwa, fiskus i ZUS nie mogą żądać natychmiastowych dopłat za wstecz.

Koniec z preferencjami podatkowymi

Przekształcenie kontraktu oznacza dla samozatrudnionego m.in.:

• utratę prawa do liniowego PIT 19% i przejście na skalę podatkową,
• brak prawa do rozliczania kosztów podatkowych (leasing, sprzęt, najem),
• brak możliwości rozliczania strat z lat ubiegłych.

👉 Jeśli ktoś np. zawarł kontrakt B2B w styczniu 2025 r., a w lipcu 2026 r. inspektor uzna go za etat, powstaje pytanie, czy będzie musiał skorygować rozliczenia za cały wcześniejszy okres. Projekt tego nie precyzuje.

Odpowiedzialność po stronie pracodawcy

Największe ryzyko ponoszą firmy. Jeśli kontrakt zostanie przekwalifikowany:

• wynagrodzenie wypłacone na podstawie B2B traktowane jest jak kwota netto,
• pracodawca musi je ubruttowić i dopłacić PIT oraz składki,
• fiskus może żądać korekt za 5 lat wstecz – do końca okresu przedawnienia.

To oznacza realne ryzyko wielomilionowych dopłat, sporów z byłymi współpracownikami i konieczności składania wniosków o zwrot nadpłat do urzędu skarbowego.

VAT i ryzyko karne ⚡

Jeszcze groźniej wygląda sytuacja na gruncie VAT:

• faktury wystawiane przez samozatrudnionego mogą zostać uznane za nierzetelne,
• firma, która je księgowała i odliczała VAT, może być posądzona o nieprawidłowe rozliczenia,
• samozatrudniony, który wystawiał faktury, ryzykuje zarzut „pustych faktur” – a to przestępstwo, za które grozi nawet 25 lat więzienia.

Większe kary za łamanie prawa pracy

Projekt przewiduje również podwyższenie sankcji dla pracodawców:

• za zatrudnianie na kontraktach zamiast etatu, brak pisemnej umowy, łamanie przepisów o czasie pracy czy niewypłacanie wynagrodzeń – grzywna od 2 tys. do 60 tys. zł (obecnie 1 tys.–30 tys. zł),
• za zatrudnianie dłużników alimentacyjnych „na czarno” lub bez potrąceń alimentacyjnych – od 3 tys. do 90 tys. zł (obecnie 1,5 tys.–45 tys. zł),
• mandaty nakładane przez inspektorów wzrosną do 5 tys. zł, a w recydywie – do 10 tys. zł.

Resort argumentuje, że dziś wielu pracodawców świadomie łamie przepisy, bo ryzyko finansowe jest niższe niż korzyści.

Czy projekt uzyska poparcie i wejdzie w życie? Tego nie wiem. Jednak jeśli ta zmiana zostanie uchwalona to będzie prawdziwy „Armagedon”!