Zgoda małżonka na reorganizację przedsiębiorstwa osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą

Coraz więcej przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą decyduje się na zmiany organizacyjne w swojej firmie – zarówno z powodu rosnącej skali działalności, jak i z uwagi na planowaną sukcesję. Co jednak ważne i o czym niejednokrotnie zapomina się w przypadku prowadzenia reorganizacji, to wymóg uzyskania zgody małżonka na realizację takich działań.

Jakie drogi reorganizacji przedsiębiorcy?

Najczęściej wybierane formy reorganizacji to:

• przekształcenie JDG w jednoosobową spółkę kapitałową – najczęściej spółkę z o.o., a następnie dalsze dostosowywanie jej struktury (np. składu wspólników czy zarządu),
• wniesienie firmy w formie aportu do nowo powstałej lub istniejącej spółki, jako wkładu niepieniężnego w zamian za udziały tej spółki.

Wybór właściwej procedury zależy od indywidualnych okoliczności, celów właściciela oraz oczekiwań co do skutków prawnych i organizacyjnych.

Jakie obowiązki przy reorganizacji?

Niezależnie od obranej ścieżki – przekształcenia lub aportu – przedsiębiorca musi wykonać szereg czynności przygotowawczych. Jedną z nich jest ustalenie, czy może samodzielnie przeprowadzić daną operację, zwłaszcza jeśli pozostaje w związku małżeńskim.

W przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej, zmiana formy prowadzenia działalności lub zbycie przedsiębiorstwa (wniesienie go aportem do spółki) może wymagać zgody współmałżonka – bez względu na to, czy małżonek był zaangażowany w prowadzenie biznesu, czy też nie. Zgodnie z art. 37 §1 pkt 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.i o.), zgoda taka jest obligatoryjna przy czynnościach dotyczących przedsiębiorstwa będącego częścią majątku wspólnego.

Zatem kwestia wymaganej zgody współmałżonka na reorganizację zależy od tego, czy przedsiębiorca pozostaje w ustroju wspólności majątkowej z małżonkiem, ewentualnie czy ta wspólność istniała w momencie powstania przedsiębiorstwa i czy przedsiębiorstwo to należy do wspólnego majątku małżonków. Jeżeli przedsiębiorstwo jest częścią majątku wspólnego, to taka zgoda będzie bezwzględnie wymagana.

Jaka forma zgody współmałżonka?

Choć przepisy Kodeksu spółek handlowych nie narzucają sztywnej formy zgody, to – zgodnie z Kodeksem cywilnym – powinna być ona dostosowana do formy danej czynności prawnej:

• W przypadku przekształcenia JDG w spółkę kapitałową, gdzie oświadczenie przedsiębiorcy wymaga aktu notarialnego, również zgoda małżonka musi mieć taką samą formę.
• Przy aportowaniu przedsiębiorstwa, jeśli nie obejmuje ono np. nieruchomości, wystarczająca będzie forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeśli jednak aport zawiera nieruchomości – wymagana jest forma aktu notarialnego.

Zgoda małżonka powinna zostać uzyskana przed dokonaniem przekształcenia lub wniesieniem aportu. W przypadku aportu możliwe jest również, by oboje małżonkowie byli stroną umowy – co eliminuje konieczność osobnego oświadczenia.

Co jeśli brak zgody?

Najlepiej uzyskać zgodę jeszcze przed zawarciem umowy lub złożeniem oświadczenia o przekształceniu. Jeśli jednak czynność zostanie dokonana bez wymaganej zgody, jej ważność zależy od późniejszego potwierdzenia przez współmałżonka (art. 37 §2 k.r.i.o.). Dopiero po takim potwierdzeniu wywołuje skutki prawne. Druga strona może także wyznaczyć termin do wyrażenia zgody – brak reakcji skutkuje unieważnieniem czynności.

Inaczej wygląda to przy czynnościach jednostronnych – jeśli zostaną dokonane bez wymaganej zgody, są nieważne od początku (art. 37 §4 k.r.i.o.) i nie da się ich później „uzdrowić”.

Podsumowanie

Planując reorganizację – czy to w formie aportu przedsiębiorstwa, czy przekształcenia w spółkę z o.o. – należy odpowiednio wcześniej zadbać o wszystkie wymagania formalne. Uzyskanie zgody współmałżonka to często bardzo ważny element, o którym nie należy zapominać.