Coraz więcej GAARów
Szef Krajowej Administracji Skarbowej wszczął w 2024 r. 47 postępowań z zastosowaniem klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania (GAAR). W 2023 r. takich postępowań było 26, a w 2022 - 43. Zastosowanie klauzuli nie jest może powszechne, ale to groźna broń skarbówki w zwalczaniu niedozwolonych optymalizacji. Na celowniku fiskusa znajdują się:
- firmowe reorganizacje,
- wartości niematerialne i prawne,
- podatek u źródła,
- transakcje z podmiotami powiązanymi,
- fundacja rodzinna.
Ministerstwo Finansów udostępniło najnowsze dane dotyczące zastosowania ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR). Od połowy 2016 r., kiedy te przepisy weszły w życie, szef KAS wszczął w sumie 233 postępowań w kierunku wydania decyzji z zastosowaniem klauzuli.
W poszczególnych latach tych postępowań wszczęto:
2024 r. – 47,
2023 r. – 26,
2022 r. – 43,
2021 r. – 66,
2020 r. - 22.
Dotychczas na podstawie GAAR wydano w sumie 171 decyzji wymiarowych, z czego najwięcej dotyczyło PIT (78 decyzji) i CIT (67).
Decyzja wydana w tym postępowaniu daje prawo pomijania skutków podatkowych transakcji dokonanych głównie w celu uzyskania korzyści podatkowych. Chodzi tu, w szczególności o treść art. 119a ordynacji podatkowej. Unikaniem opodatkowania są tego rodzaju działania, które nakierowane są przede wszystkim na obniżenie czy też brak opodatkowania, przy użyciu nieuzasadnionych ekonomicznie czynności oraz w sposób sprzeczny z intencją prawodawcy podatkowego. W przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania, organ uprawniony jest do pozbawienia podatnika korzyści podatkowej. Następuje to w decyzji określającej zobowiązanie podatkowe podatnika z pominięciem zdarzeń, które zostały podjęte bądź wykorzystane do unikania opodatkowania.
Organy podatkowe upatrują zasadności w stosowaniu klauzuli GAAR, o czym świadczy dokonane pod koniec 2023 rozszerzenie kompetencji dla stosowania GAAR na czterech naczelników urzędów celno-skarbowych na podstawie rozporządzenia.
Czym jest postępowanie w sprawie klauzuli GAAR
Postępowanie dotyczące klauzuli GAAR znacząco różni się od kontroli podatkowej oraz celno-skarbowej, ponieważ koncentruje się na elementach wykraczających poza księgi podatkowe i prawidłowość rozliczenia podatku. Kluczowe są okoliczności transakcji, które pozwalają zweryfikować, czy miała ona sztuczny charakter. W tym kontekście istotne mogą być działania samego podatnika, w tym prezentowanie dowodów oraz ich wcześniejsze zabezpieczenie. Pozostawienie inicjatywy organom podatkowym, zgodnie z zasadą, że to organ podatkowy powinien udowodnić nieprawidłowości, może prowadzić do niekorzystnych rozstrzygnięć, których obrona będzie możliwa dopiero przed organem II instancji lub sądem administracyjnym, co znacznie wydłuży cały proces.
Podatnicy mają również możliwość wystąpienia o wydanie opinii zabezpieczającej, w której Szef KAS potwierdza, że do wskazanej we wniosku korzyści podatkowej wynikającej z danej czynności nie mają zastosowania przepisy dotyczące unikania lub uchylania się od opodatkowania.
W przypadku dużych transakcji, które spełniają przesłanki wynikające z przepisów prawa i wiążą się z oszczędnością podatkową lub wręcz brakiem opodatkowania, warto wystąpić do Szefa KAS o wydanie opinii zabezpieczającej. Z opublikowanych statystyk wynika, że w 2024 roku podatnicy 37 razy prosili Szefa KAS o potwierdzenie braku podstaw do zakwestionowania skutków podatkowych realizowanych przedsięwzięć, a łącznie od 2016 roku – 209 razy (w tym 109 decyzji, 39 odmów i 35 spraw nierozpatrzonych).
Ordynacja podatkowa przewiduje również ochronę przed możliwością zastosowania przepisów o unikaniu opodatkowania dla uczestników Programu Współdziałania, którzy zawarli porozumienia podatkowe, oraz dla inwestorów, którzy zawarli porozumienia inwestycyjne z Ministrem Finansów, co stanowi zachętę dla podatników do współpracy z administracją skarbową.
Statystyki dotyczące GAAR i opinii zabezpieczających dostępne są na stronie Ministerstwa Finansów https://www.podatki.gov.pl/media/7135/tabela-statystyka-grudzie%C5%84-2024.pdf
