Czy organ podatkowy jest związany ustaleniami z innej sprawy?

W orzecznictwie sądów administracyjnych od dawna pojawia się pytanie, czy i w jakim zakresie organ podatkowy może (lub musi) opierać się na ustaleniach poczynionych w innych postępowaniach; zwłaszcza wobec kontrahentów podatnika. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 8 stycznia 2025 r. (I SA/Gl 659/24) dostarcza jednoznacznej odpowiedzi i wyznacza istotne granice w tym zakresie.

Granice mocy dowodowej decyzji wobec kontrahenta

Zgodnie z art. 194 § 1 Ordynacji podatkowej, dokumenty urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami prawa przez powołane do tego organy władzy publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone

W przywołanym wyroku z dnia 8 stycznia 2025 r. podkreślono, że zwiększona moc dowodowa wynikająca z art. 194 § 1 Ordynacji podatkowej odnosi się wyłącznie do sentencji decyzji administracyjnej, a nie do jej uzasadnienia, motywów czy oceny dowodów, jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia. W praktyce oznacza to, że organ podatkowy nie jest automatycznie związany ustaleniami faktycznymi lub prawnymi poczynionymi wobec innego podmiotu. W innym przypadku postępowanie prowadzone w oparciu o włączone (wiążące) rozstrzygnięcie mogłoby mieć wyłącznie iluzoryczny charakter.

Obowiązek przeprowadzenia własnego postępowania dowodowego

W wyroku sąd wskazał, że choć decyzja wydana wobec kontrahenta – np. na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT (co w praktyce sporów podatkowych jest bardzo czestym przypadkiem) – może być uznana za urzędowo stwierdzony fakt (np. istnienie takiej decyzji i jej treści), to jednak nie rozciąga się to na ustalenia faktyczne poczynione przez organy podatkowe w tamtym postępowaniu.

Zgodnie z tezą przywołanego orzeczenia: „Zwiększona moc dowodowa płynąca z treści art. 194 § 1 o.p. obejmuje sentencję decyzji wobec kontrahenta podatnika, a nie motywy rozstrzygnięcia lub też ocenę materiału dowodowego dokonaną w toku innego postępowania. Urzędowo stwierdzone w zakresie wskazanych decyzji jest jedynie to, że wydano dla kontrahenta skarżącego decyzję na podstawie art. 108 1 u.p.t.u., w której określono kwotę do zapłaty, przyjmując przedstawiony w uzasadnieniu stan faktyczny i prawny. Natomiast ustalenia przyjęte przez organy wydające te decyzje z domniemania wiarygodności przewidzianego w art. 194 § 1 o.p. w postępowaniu podatkowym prowadzonym wobec podatnika już nie korzystają”.

W konsekwencji organ podatkowy prowadzący postępowanie wobec podatnika ma obowiązek samodzielnie zebrać i ocenić materiał dowodowy, niezależnie od tego, że inne organy (nawet w analogicznym stanie faktycznym) wydały już decyzje wobec innych podmiotów. Przyjęcie automatyzmu w tym zakresie mogłoby prowadzić do naruszenia zasady prawdy materialnej oraz zasady czynnego udziału podatnika w sprawie.

Podsumowanie

Wyrok WSA w Gliwicach potwierdza, że organ podatkowy nie jest związany ustaleniami dokonanymi w innych postępowaniach, nawet jeśli zapadły one wobec kontrahenta podatnika i zakończyły się decyzją administracyjną stwierdzającą nieprawidłowości. Ochronie w trybie art. 194 § 1 Ordynacji podatkowej podlega jedynie sam fakt wydania decyzji i jej rozstrzygnięcie, nie zaś stan faktyczny czy ocena dowodów przyjęta przez inny organ.

Omawiane orzeczenie WSA w Gliwicach nie jest prawomocne.

Masz taki problem?

Jeśli znajdujesz się w sytuacji, w której organ podatkowy – w ramach kontroli lub postępowania podatkowego – odnosi się do decyzji wydanych wobec innych podmiotów, napisz do mnie. Postaram się pomóc i ocenić, czy takie działanie może być prawnie dopuszczalne i jak najlepiej się do niego odnieść.