Darowizna udziałów w spółce z o.o.
Darowizna udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z częściej wybieranych form sukcesji – szczególnie w przypadku firm rodzinnych. Rozwiązanie to pozwala na stosunkowo sprawne i kosztowo efektywne przekazanie kontroli nad spółką, bez konieczności przeprowadzania odpłatnej transakcji. W niniejszym artykule zostaną omówione kluczowe aspekty prawne darowizny udziałów w spółce z o.o.
Czym właściwie jest darowizna udziałów?
Darowizna udziałów to forma przeniesienia prawa własności udziałów w spółce z o.o. z jednego wspólnika na drugą osobę – najczęściej członka rodziny – bez pobierania wynagrodzenia. W odróżnieniu od sprzedaży udziałów, nie występuje tu element odpłatności. Strony zawierają umowę, w której darczyńca deklaruje przekazanie swoich udziałów, a obdarowany – ich przyjęcie. Choć w teorii czynność ta wydaje się prosta, to w praktyce obwarowana jest kilkoma istotnymi warunkami, których niedopełnienie może doprowadzić do jej nieważności.
Ograniczenia umowne i ustawowe – na co trzeba uważać?
Zanim dojdzie do zawarcia umowy darowizny, konieczna jest weryfikacja zapisów umowy spółki. Na mocy art. 182 Kodeksu spółek handlowych umowa spółki może bowiem uzależniać zbycie udziałów – a więc również ich darowiznę – od zgody samej spółki lub ustanowić inne ograniczenia. W praktyce oznacza to, że brak wcześniejszego sprawdzenia treści umowy spółki może doprowadzić do poważnych komplikacji, zwłaszcza gdy zarząd odmówi wyrażenia zgody na przekazanie udziałów.
Forma prawna – podpisy notarialne, a może akt notarialny?
Zawarcie umowy darowizny udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga zachowania szczególnej formy. Zgodnie z art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego, oświadczenie darczyńcy co do zasady powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek – jeżeli przyrzeczone świadczenie (w tym przypadku przekazanie udziałów) zostało już spełnione, umowa darowizny staje się ważna nawet mimo braku formy aktu notarialnego. Trzeba jednak pamiętać, że ten przepis nie uchybia innym przepisom, które z uwagi na przedmiot darowizny wymagają zachowania określonej formy dla oświadczeń obu stron.
W przypadku udziałów w spółce z o.o. zastosowanie ma art. 180 Kodeksu spółek handlowych, który jednoznacznie wskazuje, że umowa zbycia udziałów – niezależnie od tego, czy odpłatna, czy nieodpłatna – powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. To właśnie ta forma, a nie akt notarialny, jest wystarczająca do skutecznego przeniesienia udziałów i jest powszechnie stosowana w praktyce.
Akt notarialny, choć dopuszczalny, nie jest wymagany, a jego stosowanie w tego typu przypadkach wiąże się zazwyczaj z niepotrzebnym obciążeniem finansowym. Co więcej, w praktyce forma pisemna z notarialnie poświadczonymi podpisami nie budzi wątpliwości sądów rejestrowych i jest w pełni akceptowana przy wpisie zmian do KRS.
Czy można przekazać udziały przez S24?
Nie. System S24, choć wygodny przy zakładaniu spółek, nie pozwala na dokonanie darowizny udziałów. Powodem jest brak możliwości notarialnego poświadczenia podpisów w tym trybie. Niemniej jednak, po zawarciu umowy, zmianę wspólnika można już zgłosić do KRS za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (PRS).
Obowiązki po zawarciu umowy
Po zawarciu umowy darowizny udziałów należy następnie:
- zawiadomić spółkę o zmianie wspólnika (darowizna staje się skuteczna wobec spółki dopiero po takim zawiadomieniu),
- zaktualizować księgę udziałów,
- zgłosić zmianę do Krajowego Rejestru Sądowego oraz do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych,
Podsumowanie
Choć darowizna udziałów w spółce z o.o. często postrzegana jest jako czynność czysto formalna, warto pamiętać, że jej skuteczność i bezpieczeństwo zależą od szeregu czynników takich jak postanowienia umowy spółki oraz zachowanie właściwej formy umowy. Dobrze skonstruowana umowa i rzetelne dopełnienie formalności pozwalają skutecznie przekazać firmę w ręce zaufanej osoby.
