Fikcyjne samozatrudnienie jako forma unikania podatków: Stanowisko KAS
Zmiana umowy o pracę na B2B niesie za sobą zarówno korzyści, jak i pewne ryzyka. Do zalet takiej zmiany po spełnieniu szczegółowych warunków, należą brak konieczności poboru zaliczek na podatek oraz składek przez płatnika, szerszy wybór form opodatkowania podatkiem liniowym 19% lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych oraz możliwość skorzystania z preferencji na gruncie ZUS. Jednakże, należy uważać aby nie narazić się na ryzyko zakwalifikowania nowego stosunku prawnego jako fikcyjnego samozatrudnienia.
Spis treści:
1. Przepisy dotyczące zmiany umowy o pracę na B2B
2. Stanowisko KAS dotyczące samozatrudnienia
Przepisy dotyczące zmiany umowy o pracę na B2B
Co do zasady, przepisy prawa nie zabraniają dokonania zmiany umowy o pracę na tzw. umowę B2B, nawet jeśli rodzaj wykonywanych obowiązków nie ulega zmianie. Decydujące znaczenie ma w tym zakresie sposób wykonywania pracy. Każdorazowo jednak, zmiana formy współpracy powinna wiązać się z rzeczywistą zmianą zakresu odpowiedzialności i uelastycznieniem zasad pracy osoby świadczącej usługi. Przede wszystkim samozatrudniony musi zyskać niezależność w wykonywaniu zleconych czynności.
Warunkami świadczącymi o zakwalifikowaniu umowy B2B jako umowy o pracę jest ustalenie, że przeważający charakter mają cechy istotne dla umowy o pracę, takie jak:
- osobiste wykonywanie pracy,
- podporządkowanie pracownika,
- świadczenie pracy w warunkach obciążenia podmiotu zatrudniającego ryzykiem prowadzenia zakładu pracy.
Szczególną uwagę należy zwrócić na fakt, że jeśli faktyczny charakter pracy uwzględniać będzie większość cech zarezerwowanych dla stosunku pracy, nie będzie możliwe wykazanie, że jest to zatrudnienie niepracownicze. Oceny charakteru umowy należy dokonać nie tylko na podstawie przyjętych postanowień, ale także faktycznych warunków jej wykonywania.
Stanowisko KAS dotyczące samozatrudnienia
Przekonała się o tym spółka, której Szef KAS odmówił wydania opinii zabezpieczającej: nr: DKP3.8082.10.2023. Spółka ta planowała założenie spółki zależnej (spółki z o.o.), w której miała posiadać 100% udziałów. Następnie zamierzała zmienić umowy o pracę łączące pracowników ze spółką matką na umowy o świadczenie usług zawierane ze spółką zależną w ramach prowadzonych przez współpracowników działalności gospodarczych.
Szef KAS podkreślił, że przepisu art. 5b ust. 1 ustawy o PIT, a także przepis art. 9a ust. 3 ustawy o PIT oraz art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie, zawierają regulacje ukierunkowane na ograniczenie korzystania przez podatników z tzw. fikcyjnego samozatrudnienia.
Jest to sytuacja, w której podatnik zakłada działalność gospodarczą, ale faktycznie wykonuje usługi tylko na rzecz jednego podmiotu, najczęściej byłego pracodawcy i wykonuje obowiązki (często przedmiotowo pokrywające się z treścią świadczeń wykonywanych na podstawie stosunku pracy) w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy (pod kierownictwem zleceniodawcy, w miejscu i czasie przez niego wskazanym).
Fikcyjne samozatrudnienie w istocie polega jedynie na zmianie formalnoprawnej stosunku prawnego łączącego pracodawcę z pracownikiem, co może nie powodować powstania po stronie samozatrudnionego ryzyka gospodarczego czy zwiększenia jego odpowiedzialności. Ustawodawca, zdecydował się wprowadzić rozwiązania mające na celu przeciwdziałanie nadużywaniu samozatrudnienia, w sytuacjach w których dochodzi do zakładania działalności gospodarczych jedynie ze względu na chęć obniżenia kosztów zatrudnienia lub korzystniejszego rozliczenia podatkowego, a w rzeczywistości świadczenie usług nadal odbywałoby się na warunkach zbliżonych do stosunku pracy, a nie na warunkach charakterystycznych dla faktycznie prowadzonej działalności gospodarczej.
Zdaniem Szefa KAS, mając na względzie okoliczności planowanej Czynności, należy uznać, że rozwiązanie przez Spółkę ze Współpracownikami ich umów o pracę, po to aby Spółka Zależna zawarła z nimi umowy o świadczenie usług w ramach prowadzonych przez nich pozarolniczych działalności gospodarczych (przy niezmienionym zakresie wykonywanych przez nich zadań), może prowadzić do powstania korzyści podatkowej sprzecznej z intencją ustawodawcy, wyrażoną w przepisach art. 10 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o PIT w zw. z art. 5a pkt 6, art. 5b ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, których celem jest przeciwdziałanie wykorzystywaniu instytucji samozatrudnienia, w sytuacji gdy działalność podatnika tylko formalnie stanowi pozarolniczą działalność gospodarczą, a w istocie nie różni się od pozostawania w stosunku pracy.
W ocenie Szefa KAS, część ze Współpracowników, którzy zawrą ze Spółką Zależną umowy o świadczenie usług w ramach prowadzonych przez nich działalności gospodarczych, będzie mogła zostać uznana za fikcyjnie samozatrudnionych. Będą oni świadczyli usługi tylko na rzecz Spółki Zależnej, w takim samym zakresie i miejscu jak dotychczas, z wykorzystaniem infrastruktury Spółki, którą Spółka Zależna będzie wynajmowała od Spółki.
Szef KAS podkreślił, że sam Wnioskodawca posługuje się we Wniosku sformułowaniem „zmiana formy zatrudnienia”. Wskazane podejście Wnioskodawcy dobitnie świadczy o tym, że celem Wnioskodawcy jest dalsze zatrudnianie Współpracowników w rzeczywiście niezmienionym zakresie, a jedynie zmiana formalna rodzaju zawartej z nimi umowy.
