Należyta staranność w VAT (cz. 2)

Podatek od towarów i usług, w szczególności zasady samoobliczenia i neutralności, sprzyjają często niecnym ideom „wykorzystania” systemu. W poprzednim artykule pastwiłem się nad kwestią nierzetelnych dostawców, w tym dostawców naszych dostawców. Niestety, w sprawie VAT trzeba mieć oczy dookoła głowy.

Moja bardzo dobra koleżanka, Iwona Skrok, reprezentowała klienta, który padł ofiarą „sprytnych inaczej” pracowników stacji benzynowej, którzy wykorzystując system księgowy swojego pracodawcy, bez jego wiedzy, wystawiali faktury do paragonów pozostawionych na stacji przez klientów-konsumentów (tak, oczywiście obecny stan prawny wyklucza tego rodzaju „optymalizację”).

Jak zauważył organ „brak właściwego działania pracodawcy dał sposobność do wystawiania nierzetelnych faktur VAT w imieniu spółki”. Sprawa trafiła do lubelskiego WSA, który uznał, przyznał rację organom podatkowym, że „przy zachowaniu należytej staranności w organizacji pracy winien on (pracodawca, przyp. autora) mieć sposobność do przeprowadzenia skutecznej kontroli działania pracowników[1].

Sprawa trafia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdzie Rzecznik Generalna Juliane Kokott w opinii z 21/09/2023 r. wskazuje, że „Artykuł 203 dyrektywy (…) należy interpretować w ten sposób, że pozorny wystawa faktury na fikcyjne transakcje tylko wtedy jest zobowiązany do zapłaty wskazanego na niej podatku, gdy (1) adresatowi faktury nie można już odmówić odliczenia podatku, (2) to jemu należy przypisać wystawienie faktury przez osobę trzecią na podstawie szczególnej odpowiedzialności (w szczególności związku) i (3) nie działał w dobrej wierze. Dobra wiara może przy tym zostać wykluczona tylko przy własnej winie pozornego wystawcy. Ta wina może w przypadku podatnika także przejawiać się w zawinionym nieprawidłowym wyborze pracowników lub nadzorze nad nimi”[2].

Trochę podobnie, ale nie tak samo, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że „w sytuacji gdy pracownik podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) wystawił fałszywą fakturę wykazującą VAT, posługując się tożsamością pracodawcy jako podatnika bez jego wiedzy i zgody, pracownika tego należy uznać za osobę wykazującą VAT w rozumieniu tego art. 203, chyba że podatnik ten nie dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań wspomnianego pracownika”[3].

Niestety, na dzień 12.11.2024 brakuje jeszcze pisemnego uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, wydanego w następstwie postępowania przed WSA Lublin i powyższego wyroku TSUE. Niemniej, sentencja jest jasna – skarga kasacyjna została oddalona.

Jaki morał z tej historii? Aby spać spokojniej warto zatroszczyć się jeszcze o procedury kontroli nad wystawianymi przez naszych pracowników fakturami, tak abyśmy mogli podkreślić przed sądem, że dochowaliśmy należytej staranności. Pewnie w znakomitej większości wszystko będzie ok, ale jak uczy życie, czasami trafia się „czarna owca”.

[1] Wyrok WSA w Lublinie z 23.02.2018.=, sygn. akt I SA/Lu 987/17, dostęp elektroniczny na dzień 12.11.2024: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/545C953CBE

[2] Opinia Rzecznik Generalnej z 21.09.2023, C-442/22, dostęp elektroniczny na dzień 12.11.2024: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=277641&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=5800322

[3] Wyrok TSUE z 30.01.2024, C-442/22, dostęp elektroniczny na dzień 12.11.2024https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=282265&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=5800322