PIT od odszkodowania wypłaconego pracownikowi w ramach ugody
Odszkodowanie wypłacone przez pracodawcę w ramach ugody zawartej przed mediatorem czy też ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o PIT. Pracodawca jako płatnik musi pobrać PIT od odszkodowania, które wypłaca w ramach ugody za nieuzasadnione zwolnienie pracownika.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Przepis ten jest jednak tylko uzupełnieniem art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, w świetle którego przychodami są:
1) otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze czy wartości pieniężne;
2) wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Zatem z treści art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o PIT wynika, że niemal każde świadczenie na rzecz pracowników stanowi ich przychód podatkowy ze stosunku pracy, o ile jest wypłacane (wydawane) w związku z tym stosunkiem. Dotyczy to także odszkodowań, ale w przypadku świadczeń tego typu można często skorzystać ze zwolnienia podatkowego.
Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są bowiem otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy z określonymi w tym przepisie wyjątkami. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost ze stosownych przepisów prawa lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań.
W kontekście rozwiązania umowy o pracę ustawodawca przewiduje odszkodowanie w sytuacji, gdy wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, przepisy o wypowiadaniu warunków pracy i płacy, bądź rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie. Ponadto, odszkodowanie przysługuje również w przypadku, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.
Należy zatem uznać, że funkcję odszkodowawczą w Kodeksie pracy pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie pracownikowi skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez pracodawcę.
Zgodnie natomiast z art. 917 ustawy Kodeksu cywilnego w ramach ugody strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Z ustępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania, czy też odstępuje od nich.
Jeśli zatem w ramach ugody przed mediatorem, czy ugody sądowej nie zostanie wskazane, że wypowiedzenie umowy było nieuzasadnione lub zostało dokonane z naruszeniem przepisów prawa pracy lub że rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie to świadczenia te mają charakter umowny. Ich wysokość wynika jedynie z ustaleń pomiędzy stronami ugody i uwzględnia interesy obu stron.
Zatem przyznanie świadczenia, gdy brak potwierdzenia w ugodzie, że wypowiedzenie umowy było nieuzasadnione lub naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę nie uprawnia do przyjęcia, że wysokość lub zasady ustalania świadczenia wynikały z tych przepisów prawa pracy. Świadczenia takie nie spełniają wymogów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, a w konsekwencji nie są objęte zwolnieniem przedmiotowym wynikającym z tego przepisu.
W konsekwencji, wykonując obowiązki płatnika pracodawca będzie zobowiązany do naliczenia, pobrania i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od kwot wypłaconych byłym pracownikom na podstawie zawartych ugód. Analogiczne stanowisko potwierdził m.in. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 27 czerwca 2025 roku, nr: 0115-KDIT2.4011.179.2025.2.HD.
