Pożyczka a VAT i PCC: Nowe spojrzenie na istotny problem prawny
Od lat kwestia opodatkowania pożyczek udzielanych przez firmy budzi wiele kontrowersji. Główny spór toczy się wokół tego, czy taka pożyczka podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC), czy też mieści się w zakresie VAT, ale jest z niego zwolniona. Ta różnica ma kluczowe znaczenie dla przedsiębiorców.
VAT czy PCC? Kluczowa różnica dla pożyczek firmowych
Jeżeli transakcja jest opodatkowana VAT (a przynajmniej jedna ze stron jest z niego zwolniona), z nielicznymi wyjątkami, PCC nie ma zastosowania. Pożyczki, traktowane jako usługi finansowe zwolnione z VAT, są tu typowym przykładem. Dzięki takiemu podejściu, firmy mogą zaoszczędzić 0,5% PCC, co przy dużych kwotach pożyczek może stanowić znaczącą oszczędność.
Do tej pory najczęstszym problemem było ustalenie, czy pożyczkodawca (w kontekście VAT – usługodawca) działa w charakterze podatnika VAT. Jeśli tak, pożyczka była zwolniona z VAT, i nie było PCC. W przeciwnym razie, brak VAT oznaczał konieczność zapłaty PCC.
Przełomowy wyrok NSA z maja 2024: Co zmienia w opodatkowaniu pożyczek?
W maju 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał przełomowy wyrok, który rzuca nowe światło na tę kwestię. Teza wyroku brzmi następująco:
„Spółka z USA z tytułu pożyczki nie pozostaje opodatkowana podatkiem od towarów i usług, bowiem z uwagi na uregulowanie zawarte w art. 28b u.p.t.u. czynność ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce, lecz w USA (kraju pożyczkobiorcy). Pożyczka ta nie jest więc wyłączona z PCC.”
NSA stwierdził, że zgodnie z art. 28b ustawy o VAT, miejscem opodatkowania usługi finansowej jest kraj siedziby usługobiorcy. W przypadku, gdy pożyczkobiorca ma siedzibę w kraju spoza Unii Europejskiej (np. w USA), usługa nie jest opodatkowana VAT w Polsce. Co za tym idzie, taka pożyczka nie jest wyłączona z PCC. Sąd podkreślił również, że celem analizowanych przepisów jest ochrona interesów UE i Polski przed tworzeniem luk prawnych.
Co wyrok NSA oznacza dla Twojej firmy?
Jeżeli Twoja firma udziela pożyczek podmiotom spoza Unii Europejskiej, zgodnie z interpretacją NSA, pożyczkobiorca powinien:
- Uzyskać w Polsce numer NIP.
- Złożyć deklarację PCC-3.
- Zapłacić 0,5% PCC.
Warto zaznaczyć, że sprawa ta rozpoczęła się od interpretacji Dyrektora KIS z 2021 roku, który uznał, że w każdym przypadku, gdy zastosowanie ma art. 28b ustawy o VAT, a miejscem świadczenia nie jest Polska, powstaje obowiązek zapłaty PCC.
Czy stanowisko NSA jest słuszne? Krytyczna ocena
Moim zdaniem, stanowisko NSA budzi poważne wątpliwości. Interpretacja art. 28b ustawy o VAT oraz art. 2 pkt 4 lit. a i b ustawy o PCC nie może być oderwana od ogólnych zasad funkcjonowania VAT. Podatnikiem VAT jest ten, kto dokonuje dostawy towarów lub świadczy usługi (w tym finansowe, nawet te zwolnione z VAT). Artykuł 28b ustawy o VAT wskazuje jedynie na sposób rozliczenia VAT, czyli na tzw. mechanizm odwrotnego obciążenia, gdzie obowiązek raportowania podatku przechodzi z usługodawcy na usługobiorcę.
Taka formalna zamiana ról nie powinna wpływać na uznanie, że transakcja w ogóle nie podlega VAT. Podlega ona opodatkowaniu, tylko rozliczana jest według zasad kraju nabywcy. Nawet jeśli w kraju nabywcy nie ma VAT, nie zmienia to faktu, że usługa podlega opodatkowaniu VAT w swojej istocie. Ponadto, wyróżnienie krajów unijnych i "krajów trzecich" przez NSA nie ma umocowania w przepisach prawa. Stwierdzenie, że celem ustawodawcy była ochrona interesów UE, wydaje się być nadinterpretacją.
Niezależnie od tych wątpliwości, stanowisko NSA jest faktem. Dlatego warto przeanalizować pożyczki udzielane przez Twoją firmę, szczególnie te transgraniczne, aby uniknąć ewentualnych problemów z opodatkowaniem.
