Sprzedaż udziałów/akcji a VAT
Co do zasady sprzedaż akcji w spółce stanowi zwykły przejaw wykonywania prawa własności, stąd trzeba ją traktować jako pozostającą poza regulacjami VAT.
Dyrektywa VAT
Potwierdza to m.in. orzecznictwo TSUE. Przykładowo w wyroku z 29.04.2004 r. w sprawie C-77/01, Empresa de Desenvolvimento Mineiro (EDM), Trybunał uznał, że: "zwykłe nabycie udziałów w innych podmiotach nie stanowi wykorzystania majątku w celu osiągnięcia dochodu w sposób ciągły, ponieważ dywidenda uzyskania z udziału jest skutkiem własności majątku i nie jest wynagrodzeniem uzyskanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy".
Nabywanie i zbywanie udziałów i akcji w spółkach może zostać uznane za wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu Dyrektywy 112 wyłącznie w przypadku gdy posiadacz udziałów uczestniczy jednocześnie w zarządzaniu spółką, której udziały posiada w zakresie wykraczającym poza czynności wynikające ze zwykłego prawa własności.
Nadto, udział w zarządzaniu spółką, której udziały/akcje są zbywane będzie skutkował uznaniem zbycia udziałów lub akcji w tej spółce za wykonywane w ramach działalności gospodarczej jedynie w szczególnych przypadkach, w których udział w zarządzaniu pociąga za sobą przeprowadzenie transakcji podlegających opodatkowaniu, takich jak świadczenie usług na rzecz tej spółki.
Powyższy pogląd przedstawił TSUE, który w orzeczeniu z 14 listopada 2000 r. w sprawie C-42/99 Floridienne S.A. Beginvest przeciwko Państwu belgijskiemu, gdzie stwierdził, że zaangażowanie w zarządzanie spółkami zależnymi (w holdingu) należy uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 4 (2) VI Dyrektywy, ale tylko w zakresie, w jakim pociąga to za sobą dokonywanie transakcji podlegających VAT na mocy art. 2 VI Dyrektywy, takich jak świadczenie przez Floridienne usług administracyjnych, rachunkowych i informatycznych na rzecz swoich spółek zależnych.
Posiadanie udziałów lub akcji oraz ich sprzedaż będzie traktowana jako działalność gospodarcza wówczas, gdy ich posiadacz jest zaangażowany w zarządzenie spółką. Taki wniosek płynie też z orzeczenia w sprawie C-60/90 Polysar Inwestments Netherlands z 20 czerwca 1991 r. TSUE wskazał tu, że: spółka holdingowa, której jedynym przedmiotem działania jest nabywanie udziałów w innych przedsiębiorstwach, bez własnego, bezpośredniego czy pośredniego, zaangażowania w zarządzanie tymi przedsiębiorstwami bez naruszenia swoich praw jako udziałowca, nie posiada statusu podatnika dla potrzeb podatku od wartości dodanej.
Orzecznictwo polskich sądów
W wyroku WSA w Opolu z dnia 25 czerwca 2010 r., I SA/Op 176/10 Sąd szczegółowo wyjaśnia w jakich okolicznościach transakcja sprzedaży udziałów może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT: w odniesieniu do sprzedaży udziałów w spółce dokonywanej przez podmiot, który nie trudni się działalnością polegającą na pośrednictwie finansowym tego rodzaju czynności nie stanowią działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 u.p.t.u. oraz art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy 112/2006. Nie będzie również miało takiego charakteru zbycie udziałów w warunkach opisanych przez wnioskodawcę, który wprawdzie w zarządzaniu spółką uczestniczy, lecz nie posiada portfela udziału spółek i ich nie kontroluje, nie prowadzi działalności zarobkowej w oparciu o te udziały, nie wykonuje w ramach działalności gospodarczej różnego rodzaju usług na rzecz tych spółek. W efekcie w stanie faktycznym, w którym 100% udziałów w spółce z o.o. sprzedawana jest przez wspólników – osoby fizyczne, którzy nie świadczą na rzecz sp. z o.o. usługi zarządzania (nie jako członkowie zarządu lecz w ramach własnych działalności gospodarczych) nie stanowi transakcji podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Powyższa transakcja stanowi zwykłe wykonywanie prawa własności nie stanowiące działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem VAT.
Zwolnienie i wyłączenie ze zwolnienia
Według takiego, od VAT zwolnione są usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w:
- a) spółkach,
- b) innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną
- z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi.
Przy czym, zwolnienie takie nie ma zastosowania do usług dotyczących praw i udziałów odzwierciedlających:
1) tytuł prawny do towarów;
2) tytuł własności nieruchomości;
3) prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości;
4) udziały i inne tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części;
5) prawa majątkowe, których instrumentami bazowymi są towary, mierniki i limity wielkości produkcji oraz uprawnienia do emisji zanieczyszczeń, i które mogą być zrealizowane poprzez dostawę towarów lub świadczenie usług innych niż zwolnione z podatku.
