Sprzedaż udziałów z wykorzystaniem fundacji rodzinnej a klauzula GAAR
Fundacja rodzinna (FR) to rozwiązanie, które pozwala zbudować struktury organizacyjne i zapewnić kontynuację biznesu oraz ochronę majątku w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie, bez osobistego zaangażowania następców prawnych.
Fundacja pozwala też realizować świadczenia dla swoich beneficjentów bez zagrożeń dla integralności majątku rodzinnego i płynności finansowej spółek, w których posiada udziały.
Generalnie fundację rodzinną tworzy się w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów (art. 2 ust. 1 ustawy o fundacjach rodzinnych), lecz w statucie należy określić cel szczegółowy. Kwestia ta ma istotne znaczenie z uwagi na konieczność minimalizacji ryzyka uznania, że w danym przypadku FR służy do osiągania nieuprawnionych (zważywszy na cel tej instytucji) korzyści podatkowych, a w szczególności – minimalizacji ryzyka zastosowania ogólnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.
Jeżeli celem (głównym) powołania fundacji rodzinnej jest uzyskanie korzyści podatkowej zamiast realizacja jej podstawowego celu, tj. gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów, wówczas aktualizuje się ryzyko na gruncie tzw. klauzuli unikania opodatkowania. Od 15.07.2016 r. w Ordynacji podatkowej obowiązuje mechanizm mający na celu przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, czyli tzw. klauzula generalna przeciwko unikaniu opodatkowania, która została uregulowana w rozdziale IIIa „Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania”. Należy zauważyć, że jedną z przesłanek warunkujących zastosowanie klauzuli jest stwierdzenie, iż kwestionowana czynność została dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, przy czym zgodnie z art. 119d Ordynacji podatkowej, czynność uznaje się za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele ekonomiczne lub gospodarcze czynności, wskazane przez podatnika, należy uznać za mało istotne. Gdyby organ podatkowy uznał, że w sprawie znajdzie zastosowanie omawiana klauzula, wówczas skutki podatkowe czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej.
Wyobraźmy sobie, że osoba fizyczna zamierza sprzedać udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W przypadku sprzedaży udziałów, przychodem będzie kwota uzyskana ze sprzedaży (jeżeli cena odbiega bez uzasadnionych przyczyn odbiega od wartości rynkowej, wówczas przychód powstaje w wartości rynkowej). Istnieje także możliwość pomniejszenia tego przychodu o koszty związane z wcześniejszym nabyciem udziałów. Sposób określenia wartości kosztów podatkowych, przy zbyciu udziałów, uzależniony jest od rodzaju wkładu do Spółki, przy czym dla udziałów objętych w zamian za wkład pieniężny – zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 PIT – będą to wydatki na objęcie zbywanych udziałów.
Dochód ze sprzedaży udziałów będzie podlegał opodatkowaniu stawką 19% PIT. Dodatkowo dochód ten wliczany będzie do podstawy kalkulowania daniny solidarnościowej.
Wielu podatników, szukając oszczędności na takiej sprzedaży, spogląda w stronę fundacji rodzinnych. Czy to jednak rozsądne rozwiązanie?
W tym miejscu należy podkreślić, że w kontekście wniesienia majątku do FR i jego późniejszej sprzedaży, wypowiadał się już Szef Krajowej Informacji Skarbowej w opinii zabezpieczającej z 12/02/2024 r., znak sprawy: DKP3.8082.8.2023. W opinii zabezpieczającej Szef KAS zatem doszedł do wniosku, że gdyby nie preferencyjne opodatkowanie dochodu uzyskiwanego przez fundację rodzinną i jego transferu do fundatora, Wnioskodawcy nie zdecydowaliby się na podjęcie planowanej Czynności. W konsekwencji należy uznać, że osiągnięcie wskazanych we Wniosku korzyści podatkowych jest jednym z głównych celów utworzenia fundacji rodzinnej i wniesienia do niej akcji Spółki. Jednocześnie Szef KAS zauważa, że „w treści Czynności można wskazać na elementy, które budzą wątpliwości co do ich racjonalności, tj. przeniesienie akcji Spółki do Fundacji, skoro Wnioskodawca zmierza je sprzedać. Może to potencjalnie świadczyć, o spełnieniu szczególnej przesłanki sztuczności tj. nieuzasadnionego dzielenia operacji. Niemniej jednak oceniając tę przesłankę nie można zapomnieć, że Fundator próbuje sprzedać Spółki zależne bezskutecznie od kilku lat i w tym zakresie podejmuje aktywne działania. Ponadto Fundacja będzie korzystała z środków pochodzących z dywidend i umorzeń akcji Spółki. Dodatkowo Szef KAS uznał, że wniesienie akcji do Fundacji rodzinnej ma uzasadnienie biznesowe i gospodarcze także inne niż wyłącznie osiągnięcie korzyści podatkowych. Zatem biorąc to wszystko pod uwagę, należy uznać, że w sprawie nie dojdzie do nieuzasadnionego dzielenia operacji”.
