TSUE: polskie przepisy o split payment zgodne z Dyrektywą VAT

W wyroku z dnia 12 września 2024 r. C-709/22 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) stwierdził, że polskie przepisy dotyczące mechanizmu podzielonej płatności (inaczej – split payment) w VAT są zgodne z przepisami Dyrektywy VAT.

1. Mechanizm podzielonej płatności – założenia

Przypomnijmy, że mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że:

• kwota netto z faktury otrzymanej przez nabywcę odprowadzana jest na „zwykły” rachunek bankowy sprzedawcy,
• natomiast kwota VAT jest wpłacana na specjalny rachunek VAT, z którego sprzedawca może opłacić zobowiązania publicznoprawne albo VAT należny kontrahentowi (nie ma więc pełnej swobody w dysponowaniu środkami zgromadzonymi na tym rachunku).

Naczelnik urzędu skarbowego na wniosek podatnika może udzielić w drodze postanowienia zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na „zwykły” rachunek bankowy.

Split payment jest:

• obligatoryjny jeśli dotyczy towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 ustawy o VAT, których zakup udokumentowano fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej;
• dobrowolny – w pozostałych przypadkach nabywca może podjąć decyzję o zapłacie kwoty
  z otrzymanej faktury z zastosowaniem tego mechanizmu.

2. Stan faktyczny sprawy

W stanie faktycznym będącym przedmiotem sprawy, syndyk zwrócił się do naczelnika urzędu skarbowego o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT podatnika w upadłości na rachunek masy upadłości. Organy podatkowe oddaliły ten wniosek. Syndyk wniósł więc skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. W toku postępowania WSA powziął wątpliwość  czy przepis krajowy przewidujący obowiązek dokonania przez nabywcę towaru lub usługi przeniesienia VAT należnego dostawcy tego towaru lub usługodawcy na odrębny i zablokowany rachunek bankowy prowadzony przez tego dostawcę lub usługodawcę nie stanowi odstępstwa od art. 206 Dyrektywy, a zatem czy środek ten nie wymaga notyfikacji na podstawie art. 395 tej dyrektywy. Naruszenie obowiązku notyfikowania stanowi uchybienie proceduralne i powoduje brak możliwości stosowania tych przepisów, tak że nie można się na nie powołać wobec jednostek.

W ocenie WSA, przed uiszczeniem VAT za dany okres rozliczeniowy, w świetle przepisów Dyrektywy VAT  podatnik powinien mieć możliwość swobodnego dysponowania wcześniejszymi otrzymywanymi przez niego wpłatami od kontrahentów. Jednakże w przypadku rachunku VAT fundusze zostają zablokowane, i to przed powstaniem zobowiązania z tytułu VAT wobec organów publicznych. WSA miał więc wątpliwości czy polski mechanizm podzielonej płatności nie wykracza poza cel w postaci walki z oszustwami w VAT, zwłaszcza w przypadku obowiązku zezwolenia organu podatkowego na przeznaczenie środków znajdujących się na rachunku VAT podatnika do celów innych niż spłata zobowiązań wobec skarbu państwa. Sąd nie miał też pewności czy polski split payment jest zgodny z zasadą neutralności VAT, a także prawem własności. Stąd, WSA we Wrocławiu zwrócił się do TSUE z pytaniem czy polskie przepisy o split payment są zgodne z prawem unijnym.

3. Stanowisko TSUE

TSUE w swoim orzeczeniu stwierdził, że mechanizm split payment, w którym środki zgromadzone na rachunku VAT mogą przez podatnika zostać wykorzystane jedynie do ograniczonych celów nie jest sprzeczny z zasadą neutralności i proporcjonalności. TSUE zauważył, że Polska podjęła już wcześniej liczne działania mające na celu ograniczenie oszustw podatkowych, ale okazały się one niewystarczające. Stąd, wprowadzenie split payment jest w ocenie TSUE proporcjonalne do założonego do osiągnięcia celu. Polskie przepisy są więc w tym względzie zgodne z prawem unijnym.

Orzeczenie z perspektywy podatników może być postrzegane jako niekorzystne.

• Każdy podatnik zobowiązany do zapłaty VAT musi zapłacić kwotę netto VAT w momencie składania deklaracji VAT przewidzianej w art. 250. Państwa członkowskie mogą jednakże ustalić inny termin zapłaty tej kwoty lub pobrać zaliczki od tej kwoty.
• Stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, Rada może upoważnić każde państwo członkowskie do wprowadzenia szczególnych środków stanowiących odstępstwo od przepisów niniejszej dyrektywy w celu upraszczania poboru VAT lub zapobiegania niektórym formom uchylania się od opodatkowania lub unikania opodatkowania.

Środki zmierzające do uproszczenia procedury poboru VAT nie mogą wpływać, chyba że w nieznacznym stopniu, na ogólną kwotę wpływów z podatków państwa członkowskiego pobieranych na etapie ostatecznej konsumpcji.

Państwo członkowskie, które pragnie wprowadzić środki, o których mowa w ust. 1, kieruje do Komisji wniosek i przekazuje jej wszelkie niezbędne informacje. Jeżeli Komisja uzna, że nie posiada wszystkich niezbędnych informacji, kontaktuje się ona z zainteresowanym państwem członkowskim w terminie dwóch miesięcy od daty otrzymania wniosku i precyzuje, jakie dodatkowe informacje są wymagane.

Kiedy Komisja posiada już wszystkie informacje, które uzna za niezbędne do rozpatrzenia wniosku, w terminie jednego miesiąca powiadamia o tym wnioskujące państwo członkowskie i przekazuje wniosek w oryginalnej wersji językowej pozostałym państwom członkowskim.